België heeft geen vermogensbelasting, maar de successierechten kunnen hoog oplopen, vooral wanneer er geen rechtstreekse bloedverwanten zijn of het gaat over opnieuw samengestelde gezinnen. Om die last te verlichten, bestaat er een perfect gestroomlijnde techniek: het duolegaat.
Door Jean Blavier
‘It takes two to tango’. Het is een uitdrukking die we al een tijdje niet meer hebben gehoord – toch niet meer sinds een bekende bankier haar gebruikte om een grote fusie te wettigen – terwijl zij beroemd is bij onze Britse buren. ‘It takes two to tango’: je moet met z’n tweeën zijn om een tango te dansen. Dat is ook zo bij de successie, vooral bij het duolegaat.
ERFENIS
Wanneer een toekomstige overledene – sorry om dit zo cru te stellen, maar het is ons aller lot – de wens uitspreekt dat alles na zijn grote sprong in het duister volgens zijn wens verloopt, zijn er geen 36 oplossingen. Sterker, er is er maar één: een testament opmaken. Indien dit niet gebeurt, wordt de erfenis geregeld zoals de wetgeving dit voorschrijft. Zijn er kinderen? Geen probleem: zij erven, maar het is de wetgeving die over de verdeling beslist. Elk kind erft evenveel. Geen kinderen? Dat is al iets ingewikkelder. Geen kinderen, maar de partner of levensgezel heeft er? Dan wordt het nog ingewikkelder. En bij successie betekent dit ook (als men niet alert is): hoe ingewikkelder, hoe duurder. Tja… Nochtans zijn de dingen relatief eenvoudig – bij de start toch. Om zeker te zijn dat alles na mijn dood conform mijn wensen wordt uitgevoerd, is er maar één manier: het testament. Bij afwezigheid van elk type testament gelden de algemene regels.
Als ik drie kinderen heb, erft elk een derde. Ik kan mijn kinderen niet onterven. Indien ik evenwel een deel van mijn bezit voor een of meer andere begunstigden wil reserveren, dan kan dit, maar enkel nadat mijn kinderen elk hun deel hebben gekregen – de zogeheten ‘wettelijke reserve’. Wiskundig uitgedrukt betekent dit dat wanneer ik – door middel van het testament, want dat blijft de conditio sine qua non – een andere begunstigde aanduid voor een deel van mijn bezittingen, er geen drie delen zullen zijn, maar vier. Elk van mijn kinderen ontvangt een kwart, net zoals de vierde begunstigde die ik via mijn testament heb aangeduid.
GEEN RECHTSTREEKSE LIJN
En wat gebeurt er wanneer ik geen erfgenamen heb in een rechtstreekse lijn? Eerlijk gezegd: dit valt bijzonder moeilijk uit te leggen – of neer te schrijven – want het is bijzonder ingewikkeld. Kijk dus even op de website www.notaris.be of loop even binnen bij de notaris van uw keuze. Dit is de enige manier om klaarheid te verschaffen en maximaal inzicht te verwerven.
In ons land liggen de successierechten relatief hoog – behalve in de rechtstreekse lijn en voor zover uw erfenis niet hoger is dan 500.000 euro. U vindt de tarieven per regio – want dit is regionale materie – terug op de website www.notaris.be. Daar zult ook u vaststellen dat de successietarieven bij een erfenis hoger dan 500.000 euro in een rechtstreekse lijn en, erger nog, bij broers en zussen, ooms, tantes, neven, nichten en alle andere personen, al snel duizelingwekkende proporties aannemen.
Hoe brengt u deze tarieven terug naar een meer redelijk niveau? Welnu, door een beroep te doen op een techniek waarover u misschien al hoorde spreken: het legaat. Hierdoor kunt u – nog steeds via het testament – een deel van uw bezittingen aan een derde persoon (fysiek of moreel) schenken. Om meer te weten over het legaat verwijzen we naar een andere website, www.testament.be, waar de inhoud zich bijzonder helder laat lezen.
LET’S DANCE
En het duolegaat? Welnu: dat is een soort tango – want je moet met z’n tweeën zijn – die vooral gebruikt wordt door personen zonder rechtstreekse erfgenamen. Ook hier is een testament noodzakelijk. Het duo bestaat uit een of meer erfgenamen en uit een door de wet erkend goed doel (Artsen zonder Grenzen, SOS Kinderdorpen, Koning Boudewijnstichting, enz.). Hierdoor worden de successierechten die door de erfgenamen dienen betaald verlicht en geeft men tegelijk blijk van vrijgevigheid.
Een voorbeeld. De heer of mevrouw X (vanaf nu X) is vrijgezel en wil zijn/haar nichtje aanduiden als erfgenaam. Hoe hoger de erfenis oploopt, hoe minder blij dit het (arme – de term is terecht) nichtje zal maken.
Vanaf 125.000 euro, wat toch geen fortuin is, bedraagt de belasting in Vlaanderen 60% – het minimumtarief. In Wallonië en in Brussel wordt de berekening anders gemaakt, maar het resultaat is even pittig: 55% van 75.000 tot 175.000 euro en daarboven 70% – het maximumtarief. Voor uw gemoedsrust is het misschien beter dat u niet leest hoeveel de vrijgevigheid van X voor zijn erfgename kost indien er geen enkele familieband is met de overledene: 65% van de 125.000 euro in Vlaanderen, idem vanaf 75.000 euro in Brussel en 60% vanaf 25.000 euro in Wallonië, met een tarief dat al snel klimt naar 80%. Dit zijn geen successierechten meer, maar een inbeslagname. Toch is niemand verplicht om zijn hoofd of die van zijn erfgenamen op dit hakblok te leggen.
VOORBEELD
Dit is precies het doel van het duolegaat. Omdat een klein rekensommetje vaak duidelijker is dan een lange uiteenzetting rekenen we even uit hoe een duolegaat eruitziet wanneer de begunstigden het nichtje van X zijn én een erkend goed doel.
X wil 175.000 euro nalaten aan het nichtje. Onnodig te zeggen dat de som die dat nichtje uiteindelijk ontvangt eerst door de fiscale molen gaat. Veel zal er niet overblijven… X kan deze 175.000 euro natuurlijk ook schenken aan een vereniging naar keuze (een goed doel, maar ook een universiteit, een NGO…), maar op één voorwaarde: dat het nichtje bijvoorbeeld 100.000 euro ontvangt. Wat duidelijk meer is dan het zou krijgen volgens het gangbaar tarief.
Is dit post mortem magie? Absoluut niet. Het duolegaat speelt op twee paarden: het voorkeurtarief waarvan alle door de wet erkende goede doelen genieten – zijnde grosso modo van 7 tot 8,5% in Vlaanderen en Wallonië, spijtig genoeg hoger in Brussel (tot 25%) – en het schrikwekkend karakter van de successierechten zodra er niet langer sprake is van de rechtstreekse lijn.
Er blijft natuurlijk ook een feit dat ook de bedoelingen van X dubbel moeten zijn: het nichtje begunstigen én blijk geven van filantropie. Sommige slimmeriken gebruiken het duolegaat voor doeleinden die niet stroken met de geest van de wet. In dergelijke gevallen kan de begunstigde vereniging de erfenis van X gewoonweg weigeren. Met als gevolg dat het nichtje uiteindelijk het kind wordt van de (gepeperde) rekening.