Oproer in het museum

In het MIMA vindt een tentoonstelling plaats rond vijf jaar protestposters. De expositie, waarop niet minder dan 400 affiches te zien zijn, kende zo’n enorm succes dat ‘Get up, Stand up’ nog tot eind december verlengd is.

Leestijd: 4 minuten

Bij een tentoonstelling draait het gewoonlijk rond voorwerpen, kunstwerken en ideeën. In dit geval gaat het om protestposters van 1968 tot 1973. Vijf jaar vol belangrijke historische feiten en de reacties daarop. De titel ‘ Get up, Stand up’ zal bij heel wat lezers onmiddellijk associaties oproepen met de gelijknamige song van Bob Marley en Peter Tosh die op 14 september 1973 werd uitgebracht. Inderdaad, in 1973.

Maar wat gebeurde er dan allemaal tussen 1968 en 1973 en waarom werden er over de hele wereld zoveel protestposters gedrukt? Daar zijn verschillende antwoorden voor: mei 68, de oorlog in Vietnam, de opkomst van het feminisme en het milieubewustzijn, en de voortgaande strijd van de minderheden. Die betreffende jaren werden gekenmerkt door enorme politieke en sociale beroeringen. Slogans als ‘Sois jeune et tais-toi’, ‘Power to the people’, ‘Make love not war’ en ‘Black Power’ getuigden van de drang naar meer vrijheid, meer waardigheid en meer rechtvaardigheid die een deel van de bevolking in die tijd voelde. En posters maakten grote opgang dankzij de herontdekking van een techniek die het mogelijk maakte om ze op grote schaal te drukken: de zeefdruk.

MIMA_1

Een medium dat alles verandert

Zeefdruk is een oude techniek die ontwikkeld werd in Azië, maar die in de 19de eeuw een hoge vlucht nam in de Verenigde Staten en tijdens de Tweede Wereldoorlog ook in Europa verspreid werd. Deze techniek, waarbij op allerlei verschillende ondergronden kan worden gedrukt (van papier tot glas) werd voornamelijk gebruikt in de textielindustrie. Door de techniek toe te passen op papier konden posters in grote hoeveelheden worden gedrukt. Zeefdruk werd gebruikt in de Ecole des Beaux-Arts van Parijs die op 16 mei 1968 het Atelier Populaire zou worden… Daar werden 400 modellen en zo’n 300.000 prints afgeleverd! Of hoe je je ideeën met enkele korte, veelzeggende woorden kon delen, veertig jaar voor Twitter en de hashtags…

Ode aan de ongehoorzaamheid

De tentoonstelling begint met een tijdlijn zodat je het ontstaan van de posters in de juiste context kunt plaatsen, en de boodschap kunt begrijpen en ontcijferen. De lijn gaat van de ene kant van de wereld naar de andere – de Verenigde Staten – en hij loopt niet recht, maar slingert als de uitdraai van een elektrocardiogram die de hartslag van het leven zelf weergeeft… De pieken staan voor positieve vooruitgang, zoals de handtekening van de Amerikaanse president Lyndon B. Johnson die de Civil Rights Act van 1968 bezegelde.

Deze wet veroordeelt onder andere iedereen die ‘door geweld of dreiging met geweld mensen verwondt, intimideert of lastig valt omwille van zijn ras, kleur, religie of afkomst.’ Een andere is de publicatie in de Nouvel Observateur van 5 april 1971 van het ‘Manifeste des 343 salopes’, een lijst met namen van 343 Françaises die de moed hadden een verklaring te tekenen dat ze een abortus hadden ondergaan. En dan zijn er de 330 artsen die op 5 februari 1973 eveneens de wet met de voeten traden en in hetzelfde tijdschrift verklaarden dat ze zwangerschapsonderbrekingen hadden uitgevoerd. Naast die pieken zijn er dalen die momenten weergeven waarop de mensenrechten werden geschaad, of een andere ramp, zoals die van 23 juni 1969, toen een vat insecticide in de Rijn viel en er 30 miljoen vissen doodgingen, of de bezetting van het eiland Alcatraz door 89 Native American activisten op 20 november 1969. Misschien wil de curator van de tentoonstelling, de Franse verzamelaar Michaël Lellouche, een soort vlindereffect aantonen?

MIMA_2

De rechten van de minderheden: vrouwen, homoseksuelen, minderjarigen, ‘blacks’, Puertoricanen en Indianen worden regelmatig met de voeten getreden. Er worden stakingen georganiseerd en sensibiliseringscampagnes gehouden… Ook dankzij de posters.

Wat de boodschap betreft, het is duidelijk dat die tijdloos is. Denk maar aan de hashtag #MeToo of #Balancetonporc (2017), de beweging Black Lives Matter (2013) of de oproep van de Médecins du Monde in 2014 die gepubliceerd werd in l’Obs – de strijd rond abortus is duidelijk nog lang niet uitgestreden. 420 dokters over de hele wereld tekenden de oproep en eisten dat ‘elke vrouw en elk meisje het recht heeft om al dan niet kinderen te krijgen’. De grafisch geïllustreerde woorden op de posters klinken zeer terecht en eigentijds, ondanks het feit dat de esthetiek soms tijdsgebonden is, zoals in de zaal Black lights, vol psychedelische beelden.

Burgerlijke ongehoorzaamheid

We staan stil bij een video, die vertelt dat het principe van de burgerlijke ongehoorzaamheid dateert van 1849. Het kwam voort uit de pen van Henry David Thoreau die een essay schreef over zijn eigen ervaring. Hij was verontwaardigd over de slavernijpolitiek van zijn regering en weigerde belasting te betalen aan de Amerikaanse staat. In juli 1846 kwam hij in de gevangenis terecht. Je kunt heel eenvoudig stellen dat het hier niet om dwaze, blinde ongehoorzaamheid gaat, die alleen maar schadelijk en verkeerd is, maar wel om een strijd voor de rechten van de mens. Want we zijn allemaal gelijk in onze waardigheid en onze rechten. En dat zeg ik niet, maar de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens die op 10 december 1948 door 58 Staten ondertekend werd.

‘Get up, Stand up’. Tot 30 december in het MIMA, Quai du Hainaut 39-41,

1080 Brussel.

Graag een geleid bezoek? info@arkadia.be – 02 319 45 60

www.mimamuseum.eu

 


© Fiftyandme 2024