Welk soort man hebt u graag in huis? Of als collega? Het feminisme lijkt aan een comeback toe, maar ondertussen lijken mannen niet goed meer te weten wat er van hen verwacht wordt. Vandaar onze oprechte vraag: mannen, hoe gaat het met jullie?
Tekst Anne Wislez – Foto Marleen Daniëls
Hoe is het eigenlijk met de mannen gesteld? Het lijkt een vreemde vraag. De man – en vooral de gemiddelde blanke heteroman – wordt zo vanzelfsprekend als standaard gezien dat we ons in de media geboeid, bezorgd of geëngageerd buigen over vrouwen, kleurlingen, homo’s en transgenders – de zogenaamde minoriteitsgroepen – maar er ondertussen als bijna vanzelfsprekend van uitgaan dat het de unmarked gender wel goed zal gaan. En toch, als we psychologen en coaches die mannen persoonlijker aanhoren mogen geloven, blijken mannen hun leven en rol als man meer in vraag te stellen dan we zouden denken. Niet in het minst door het weer heel actieve feminisme.
‘Er lopen natuurlijk verschillende maatschappelijke stromingen door elkaar’, zegt professor Henk de Smaele, historicus aan de universiteit Antwerpen, gespecialiseerd in genderthema’s. ‘In de populaire cultuur vandaag merk je dikwijls de suggestie dat mannen zich door de opkomst van het feminisme in het defensief gedrongen voelen en vinden dat ze zichzelf niet meer kunnen zijn.
Daarnaast heb je mannen die profeministisch zijn, die erkennen dat vrouwen het slachtoffer zijn van een bepaalde genderideologie. En dan heb je mannen die vinden dat mannen daar net zo goed slachtoffer van zijn: zij merken op dat ze gedwongen worden in een bepaald genderpatroon en dat ze zich moeten spiegelen aan een manbeeld dat hen niet per se gelukkig maakt. Tegelijk zijn er ook een heleboel mannen die zichzelf niet in vraag stellen: als ik bijvoorbeeld de traditionele man in machtsposities bekijk, dan heb ik niet het idee dat die bepaald in crisis is. En de vrouwen die zich aan dat machtsmodel spiegelen net zo min, overigens.’
Niet iedereen verdiept zich even intens in zijn eigen wezen. ‘Aangezien we in een patriarchale samenleving leven waarin nog grotendeels uitgegaan wordt van de behoeften van de man, zijn de meeste mannen zich er volgens mij nog niet van bewust dat het tijd wordt voor verandering’, zegt relatiecoach Marcel Swelsen. ‘En toch lijkt het me goed dat we ons de vraag stellen hoe het met mannen gaat. De situatie van de vrouw kan namelijk niet veranderen zonder dat de man daardoor beïnvloed wordt.’
Man in de war
Mannen en vrouwen zijn een symbiotisch geheel, twee polen van eenzelfde continuüm: als de een verandert, wordt de ander genoodzaakt om mee te bewegen. Of zich te verzetten.
De laatste tijd komen in de media heel wat vrouwen aan het woord over zaken die ze niet langer tolereren – van ongelijke lonen over ongewenste intimiteiten tot de uitputtingsslag om werkende moeder te zijn in mannelijk bepaalde structuren. Er spreken zich meer vrouwen uit vanuit hun ‘gender’ dan dat mannen dat doen.
Maar hier en daar is er nu ook een mannenstem te horen. Dat er naast ploetermoeders ook heel wat ploetervaders zijn, bijvoorbeeld. Dat het tijd is dat mannen ook kwetsbaar mogen zijn. Dat we toe zijn aan een nieuw soort leiderschap. En dat de eeuwige sterke man ook zijn grenzen kent. Mannen zetten almaar vaker op de agenda wat vrouwen jaren geleden al aankloegen. De grens tussen werk en privé, maar ook tussen traditioneel mannelijke en vrouwelijke taken en houdingen, vervaagt.
‘Naar mijn mening is de man anno 2016 in verwarring’, zegt Marcel Swelsen. ‘In de jaren 70 werden we onder druk van de emancipatiegolf gevoelig en liepen we op geitenwollen sokken. In de jaren 80 en 90 sloeg het roer totaal om en werden we ijskoude carrièregerichte yuppies. Vlak na de eeuwwisseling ontstond de metroman die helemaal niet meer wist of hij een mannetje of vrouwtje was, en momenteel worden we gestimuleerd om naar onze mannelijkheid terug te keren, maar dan wel in een zachte vorm zonder schaam- of borsthaar.’
‘Mannen zijn zoekende omdat er onduidelijkheid is over wat er van hen verwacht wordt’, vult Fred Alebregtse aan, bouwkundig projectleider die daarnaast als trainer emotioneel lichaamswerk en ademtherapeut ook mannen begeleidt in hun persoonlijke zoektocht. ‘Er is een taboe gegroeid op paternalisme en dominantie en er wordt aanspraak gemaakt op vaardigheden als emotionele behendigheid, inlevingsvermogen, samenwerking … Jongensgedrag wordt op scholen ontmoedigd, omdat er te weinig mannelijke leerkrachten zijn die begrijpen wat er in zo’n jongen gebeurt en hoe zijn energie gekaderd kan worden. Dus is inhouden en intomen de boodschap.Terwijl in oorlogen die mannelijke kracht juist wél aangemoedigd en gevraagd wordt. Hier mag het dus niet en daar moet het juist wel …’
Volgens psycholoog Arend van Rietschoten, die al vele jaren mannentrajecten begeleidt, zijn heel wat mannen moe: ‘Een heel wezenlijk deel van de mannelijke identiteit en creativiteit komt voort uit zijn seksualiteit. We praten niet voor niks over “een man met ballen”. Als we het hebben over een man met potentie, dan bedoelen we niet alleen een man die seksueel actief is, maar ook een man met grote mogelijkheden. Als je een man diep wilt kwetsen – en dus agressief en destructief maken – dan moet je minachtend doen over zijn potentie. Mannen willen zich niet identificeren met de man als dader, maar tegelijk kunnen ze geen kant uit met hun energie. Ze weten het niet meer. Wat hen rest is op de zetel hangen en televisie kijken. Veel mannen zijn hun interesse verloren.’