Successieplanning: stel de juiste vragen

Successieplanning is voor elk van ons een gevoelig onderwerp. Het raakt onze idealen, de personen van wie we houden en die we willen beschermen, datgene wat we ons ganse leven hebben opgebouwd en we graag willen vrijwaren.

Door Valérie-Anne de Brauwere

Het doel van een successieplanning is ervoor te zorgen dat onze wensen met betrekking tot onze bezittingen bij leven of post-mortem worden uitgevoerd, conflicten vermijden tussen de erfgenamen en de impact minimaliseren van de fiscale wetgeving.

DE EERSTE ETAPPE VAN DE SUCCESSIEPLANNING BESTAAT IN HET STELLEN VAN DEZE VRAAG:

Wat wordt er van mijn patrimonium op de dag dat ik overlijd indien ik geen bijzondere voorzieningen tref?

In dat geval wordt de successie zoals dat heet “ab intestat” (er is geen testament) en wordt zij volledig onderworpen aan de voorschriften van het Belgisch wetboek op het gebied van vererving. Indien u gebouwen in het buitenland bezit, dient eveneens rekening gehouden met de wetgeving van dat land. De regels van vererving houden in dat, bij gebrek aan afspraken die het tegendeel bewijzen, de successie van een persoon toekomt aan zijn wettelijke erfgenamen en dit volgens een vooraf bepaalde volgorde. Wettelijke erfgenamen zijn personen die in aanmerking komen om het volledige patrimonium of een gedeelte hiervan te erven van een overledene en dit als gevolg van een verwantschap die hen bindt met de overledene.

Op fiscaal vlak dienen de erfgenamen successierechten te betalen tot 30 %, berekend volgens de regio waarin de persoon woont, het totaal van de activa (verminderd met schulden) en het soort activa (roerend/onroerend voor Vlaanderen, familiebedrijf, gezinswoning, enz.).

Zodra u in het bezit bent van de juiste informatie met betrekking tot al deze elementen kunt u overgaan tot de 2^e etappe. Deze laat u toe om uw wensen vast te leggen met betrekking tot uw situatie.

1. HOE IS UW PATRIMONIUM VERDEELD?

• U hebt een gemeenschappelijk patrimonium samen met uw partner (huwelijkscontract met gemeenschap van goederen of beperkt tot de gemeenschap van aanwinsten)
• Een gedeelte van uw patrimonium is gemeenschappelijk, het andere gedeelte is eigen (huwelijkscontract scheiding van goederen met aanwinsten in onverdeeldheid; huwelijkscontract met gemeenschap van aanwinsten met goederen verworven door schenking of erfenis, enz.)
• U hebt elk een eigen patrimonium (vrijgezel, samenwonend, of met scheiding van goederen)

OPDAT DEZE OVERDRACHT SUCCESVOL ZOU VERLOPEN, IS HET AANGEWEZEN OM ZICH NIET ALLEEN TE LATEN LEIDEN DOOR EEN SIGNIFICANTE VERMINDERING VAN DE FISCALE FACTUUR NAAR UW ERFGENAMEN TOE, MAAR VAN HET PRINCIPE TE VERTREKKEN DAT MEN EEN GESLAAGDE PATRIMONIUMOVERDRACHT WIL REALISEREN.

2. AAN WIE WENST U DAT UW PATRIMONIUM WORDT OVERGEDRAGEN?

• Aan uw partner
• En/of aan uw kinderen
• En/of aan uw kleinkinderen
• En/of aan neven, petekinderen of vrienden
• En/of aan een vzw of elke andere liefdadigheidsinstelling die u een warm hart toedraagt

3. OP WELK OGENBLIK WENST U DAT UW PATRIMONIUM WORDT OVERGEDRAGEN?

• U wenst nu een gedeeltelijke of totale schenking van uw activa door te voeren. Dit biedt u de kans om de successierechten te beperken of te vermijden.
• U wenst geen schenking door te voeren bij leven. Uw erfgenamen zullen de successierechten moeten betalen die variëren in functie van de graad van verwantschap en de waarde van de overgedragen goederen. U kunt niettemin een testament voorzien dat een belangrijk instrument kan worden om uw successie te plannen. Dit laat namelijk toe om de activa vast te leggen die aan elk van de erfgenamen zullen worden toegekend. Het kan eveneens toelaten om, tot op zekere hoogte, de successierechten te verminderen.

4. HOE WENST U UW BEZITTINGEN TE VERMAKEN/GEVEN?

• U schenkt/vermaakt gelijke activa aan uw erfgenamen en laat hen de vrijheid om die via onderlinge afspraken onder elkaar te verdelen.
• U verdeelt uw activa individueel voor elke erfgenaam. Het is inderdaad mogelijk om een kind de aandelen van het familiebedrijf te schenken dat hij persoonlijk leidt of een kleinkind een kunstwerk te vermaken waar het bijzonder veel van houdt. U kunt eveneens beslissen om juwelen te geven aan uw petekind of vriend(in).
• U kunt specifieke voorzieningen treffen, zoals bijvoorbeeld voor uw kind met een beperking of voor uw kind dat geen nakomelingen heeft.

5. HOEVER STREKT EEN DERGELIJKE VRIJGEVIGHEID?

Indien u een schenking overweegt:

• U wenst elkaar als echtgenoten te beschermen, maar nog geen schenking te doen aan de kinderen.
• U wenst om voor uzelf en uw partner het vruchtgebruik van uw bezittingen te behouden en uw kinderen enkel de naakte eigendom te schenken.
• U wenst een bepaald bedrag aan uw kinderen te geven in volle eigendom, bijvoorbeeld opdat zij een woning zouden kunnen aankopen.

6. WELKE MACHT WENST U TE BEHOUDEN OVER UW BEZITTINGEN IN GEVAL VAN SCHENKING?

• De ontvangers mogen doen wat ze willen met de geschonken bezittingen.
• U doet een schenking, maar u wil voldoende inkomsten genieten om uw normale financiële behoeften te dekken.
• U wil voldoende inkomsten genieten om uw normale en buitengewone financiële behoeften te dekken. U kunt, vanuit deze hypothese, uw buitengewone kosten laten dekken, zoals gezondheidszorg, hospitalisatie, rusthuis…
• U wil genieten van de inkomsten die uw bezettingen genereren en een stem behouden in het beheer. U kunt dit machtsbeheer verzekeren door een voorbehoud van vruchtgebruik of via een vennootschap in gemeenrecht. Dit soort vennootschap is zo opgebouwd dat zij toelaat om een onverdeeld patrimonium te creëren zonder fiscale gevolgen indien dit patrimonium roerend is (samenvoeging van een portefeuille met roerende waarden, aandelen van een familiebedrijf of kunstvoorwerpen). Dit laat eveneens toe om het beheer van een onverdeeld patrimonium te organiseren door dit in de handen van de ouders te laten; deze laatsten behouden het beheer.

Zoals deze enkele vragen aangeven, dient grondig over de successieplanning – gedeeltelijk of integraal – nagedacht vooraleer tot de uitvoering over te gaan. Het betreft een proces dat een persoon toelaat om zich ervan te verzekeren dat zijn bezittingen conform zijn wil na zijn dood verdeeld zullen worden.

Opdat deze overdracht succesvol zou verlopen, is het aangewezen om zich niet alleen te laten leiden door een significante vermindering van de fiscale factuur naar uw erfgenamen toe, maar van het principe te vertrekken dat men een geslaagde patrimoniumoverdracht wil realiseren. Het juridische aspect zal immers gewoon de wensen van uw denkpatroon volgen. Een geslaagde overdracht van uw patrimonium betekent in de eerste plaats het verzekeren van de toekomst en die van de erfgenamen.