Alzheimer. Alleen al de naam van de ziekte genereert angst en bezorgdheid. Vandaar dat steeds meer 50-plussers het zekere voor het onzekere nemen en zich laten testen. Het is een beslissing die wordt toegejuicht door de professionals uit de zorgsector, want bepaalde waarschuwingssignalen laten zich inderdaad al tientallen jaren voor het uitbreken van de gevreesde symptomen detecteren. De sensibilisering van het grote publiek is dan ook essentieel. Het is ook elke 21 september een centraal thema op Wereld Alzheimer Dag.
Hoewel Alzheimer nog altijd niet te genezen is, staat de wetenschap niet stil. Er werd de laatste jaren vooruitgang geboekt in het onderzoek naar de onderliggende mechanismes van de ziekte. Daardoor openen zich een aantal interessante pistes voor extra efficiëntie en een betere levenskwaliteit voor de patiënt.
Een zwaard van Damocles
Wat weten we eigenlijk over de ziekte van Alzheimer? Het antwoord op de vraag impliceert dat we stilstaan bij de risico’s die ons allen bedreigen en waarvan de symptomen niet enkel de patiënt treffen, maar ook zijn entourage. Ook zij worden immers meegesleurd in de spiraal van desastreuze gevolgen.
De ziekte van Alzheimer wordt gekenmerkt door een toenemend verlies van cognitieve functies, geheugenstoornissen, gedragsveranderingen en desoriëntatie. Alzheimer wordt in heel wat families nog steeds als een taboe beschouwd en de prevalentie is moeilijk te kwantificeren. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) lijden ongeveer 220.000 Belgen aan dementie. 60 à 70 procent heeft de meest voorkomende vorm van dementie, de ziekte van Alzheimer.
Hoewel preventie niet 100% effectief is om de ontwikkeling van de symptomen aan banden te leggen, stelt een dementietest uit 2020 door het team van Dr. Gil Livingston dat 40% van alle gevallen voorkomen kunnen worden door een gezondere levensstijl. Leeftijd is de belangrijkste risicofactor. De andere zijn opleiding, diabetes, depressie, beroerte, dementerende ouders, economische achterstand, hypertensie, hoog cholesterol, alleen wonen, mannelijk geslacht, roken, overmatig alcoholgebruik, onvoldoende lichaamsbeweging, obesitas, een onevenwichtig dieet. Een verwittigd man/vrouw is er twee waard…
Nieuwe inzichten voor de amyloïde plaques
De ziekte van Alzheimer is gelinkt aan de toename van abnormale eiwitten in de hersenen. Zij staan bekend onder de namen amyloïde en tau. Samen liggen zij aan de basis van twee types hersenletsel: eiwitten die samenklonteren tussen de hersencellen (‘plaques’) en kluwens van eiwitten (‘tangles’).
Beetje bij beetje ontrafelen de wetenschappers de mechanismes achter de ziekte, want dat is een eerste vereiste om tot een betere behandeling te komen. De website despecialist.eu – een platform met actuele info voor artsen/specialisten – berichtte onlangs over de resultaten van een studie uitgevoerd door de Stichting Alzheimer Onderzoek in samenwerking met het VIB-KU Leuven Center for Brain & Disease Research. De studie richtte zich op amyloïde plaques, waarvan specialisten dachten dat ze homogeen waren. Met behulp van multimodale massaspectrometrie, een recente beeldvormingstechniek, en machine learning konden de onderzoekers, bijgestaan door die van de Universiteit voor Toegepaste Wetenschappen in Mannheim, Duitsland, ontdekken dat deze plaques in feite heterogeen zijn. Deze ontdekking maakt het mogelijk om een onderscheid te maken tussen de ogenschijnlijk specifieke samenstelling van de twee soorten plaques: de toxische plaques bij patiënten die lijden aan de vergevorderde ziekte van Alzheimer en de goedaardige plaques die aanwezig zijn bij bepaalde patiënten, maar waarbij geen cognitieve achteruitgang wordt waargenomen. Deze ontdekking is van groot belang voor de studie van deze vorm van dementie. Wetenschappers richten zich ook op deze amyloïde plaques met de ontwikkeling van een specifiek antilichaam in 2023. De eerste resultaten hebben aangetoond dat de cognitieve achteruitgang met 27% is afgenomen bij patiënten die werden behandeld met het geneesmiddel dat gedurende 18 maanden werd ingenomen. Andere oplossingen die worden onderzocht volgen hetzelfde principe, namelijk de beta-amyloïde afzettingen die zich vormen rond neuronen, die dit op termijn niet overleven. De verschillende medicamenteuze behandelingen die onderzocht worden, moeten uiteindelijk helpen om de symptomen van Alzheimerpatiënten te stabiliseren, zodat ze meer autonomie krijgen en dus een betere levenskwaliteit.
Is een evenwichtig dieet een effectieve manier om Alzheimer te voorkomen?
Kunnen we echt het risico op het ontwikkelen van Alzheimer verminderen door te kiezen voor een selectief dieet? De resultaten van een aantal onderzoeken stellen van wel. Zoals de studie die in januari 2024 werd gepubliceerd in het Journal of Alzheimer’s Disease. Maar welke voedingsmiddelen verdienen dan de voorkeur of dienen integendeel te worden vermeden? De studie, die werd uitgevoerd bij 438 personen, trok een parallel tussen de ontwikkeling van de ziekte en een hoge consumptie van bewerkte, te zoete of zoute voedingsmiddelen. Andere wetenschappelijke en klinische studies maken dan weer melding van de gunstige effecten van bepaalde voedingsmiddelen (noten, fruit en groenten, enz.) en diëten, waaronder het ‘mediterrane dieet’ op basis van verse producten.
Een van de besluiten uit deze onderzoeken is dat onze voedingskeuzes wel degelijk een invloed hebben op de gezondheid van onze hersenen en kunnen beschermen tegen het afzetten van amyloïde bèta-eiwitten.
Cafeïne: extra bron van hoop
Verschillende wetenschappelijke studies hebben al gewezen op de mogelijke voordelen van cafeïne bij bepaalde ziekten. Zo pakte dr. David Blum in 2018 uit met een aantal verrassende conclusies op basis van een uitgebreid onderzoek. Uit zijn studie bleek dat de molecule MSX-3, die is afgeleid van cafeïne, een beschermend effect zou kunnen hebben op twee hersenletsels die geassocieerd worden met de ziekte van Alzheimer: amyloïde plaques en neurofibrillaire degeneratie. Volgens het onderzoek, dat online kan worden ingekeken, zou de orale inname van de MSW-3 molecule gedurende 6 maanden, de ontwikkeling van de met Alzheimer geassocieerde geheugenproblemen sterk kunnen verminderen of zelfs voorkomen. Dit kan een doorbraak betekenen in de studie van de ziekte.
Men vermoedt dat de MSW-3 molecule helpt bepaalde ‘defecte’ A2AR-eiwitten te blokkeren. Deze eiwitten bevinden zich op de celmembranen en zij verzorgen een goede communicatie tussen de neuronen. Bij de ziekte van Alzheimer functioneren deze neuronen niet goed, wat leidt tot een toename van geheugenproblemen. Men denkt dat de heilzame werking van cafeïne te maken heeft met het vermogen om de niet-efficiënte A2AR-eiwitten te blokkeren. Dit onderzoeksgebied zou een belangrijke therapeutische vooruitgang kunnen betekenen in de strijd tegen Alzheimer. Een uitgebreide klinische studie binnen de vijf jaar wordt overwogen.
Dit artikel kan onmogelijk een vervanging vormen voor professionele medische hulp of advies.
De leukste berichten van Fifty & Me in je mailbox ontvangen? Schrijf je dan in voor de nieuwsbrief.
Beeld © iStock