Ondanks de preventiecampagnes en de vermelding – al zo’n 20 jaar – van de UV-index op flacons met zonnebeschermingsproducten, blijft het aantal melanomen in België toenemen. Hoewel 93 procent van de Belgen weet dat de zon aan de basis kan liggen van gezondheidsproblemen en zij de veroudering van de huid versnelt, blijven velen zich onvoldoende beschermen. Bovendien verzuimen zij ook om hun schoonheidsvlekjes te laten onderzoeken door een dermatoloog.
Is het omdat ze hem vele maanden per jaar moeten missen dat de Belgen zich vrij roekeloos opstellen in hun blootstelling aan de zon? Volgens een recente enquête weigert 1,72 % van onze landgenoten om uit vakantie terug te keren zonder een gebronsd kleurtje, want dat wordt blijkbaar nog altijd als zeer aantrekkelijk ervaren. 18 % is ervan overtuigd dat men geen zonnebeschermingsproduct hoeft te gebruiken wanneer men al bruin is. 63 % gelooft dan weer dat een SPF 50+ voorbehouden is aan mensen met een risicoprofiel. “Wij zeggen niet dat je de zon moet ontvluchten, want zij doet ook veel goeds en helpt ons lichaam om zijn dagelijkse dosis vitamine D te synthetiseren (hiervoor volstaat 30 minuten blootstelling van de voorarmen)”, zegt dokter Nathalie Rooseleer, dermatoloog, vicevoorzitter van Euromelanoma België2 en consulterend arts in UMC Sint-Pieter. “Bruinen als beschermtechniek is onvoldoende voor de huid omdat een te grote blootstelling kan leiden tot huidkanker. Het moet de bedoeling zijn om je geleidelijk bloot te stellen en met de nodige voorzichtigheid. Pas dan is het voordelig. Alles hangt natuurlijk af van het type huid, maar afgezien van de bewoners van het Middellandse Zeegebied en de Afrikanen, die een getaande huid hebben, moet al wie een blekere huid heeft – ook degenen met donker haar – zich vanaf de prille kindertijd zorgvuldig beschermen.”
Het sterftecijfer dat gelinkt is aan huidkanker en het aantal melanomen daalt niet in België. Moet men daaruit besluiten dat de preventieboodschap niet doorkomt?
“Er zijn nog te veel personen die risico’s nemen wanneer ze zich aan de zon blootstellen. En de verdiensten van preventie merk je soms pas jaren later. Maar de bedoeling moet zijn om de melanomen weg te nemen wanneer ze kleiner zijn; meer in een beginnend stadium. De aanzet tot het risico om op volwassen leeftijd een melanoom te ontwikkelen, gebeurt vooral tijdens de kindertijd en de jeugd en dat onder de vorm van een zonneslag. Wat de carcinomen (kankergezwellen, red.) betreft: zij worden vooral gestimuleerd door een overdreven blootstelling aan de zon zonder voldoende bescherming, en dat zelfs zonder zonneslag. Het melanoom is de dodelijkste huidkanker, maar we kunnen die in ongeveer 75 % van de gevallen genezen. In Australië, waar het aantal melanomen vier keer hoger ligt dan bij ons, worden al ruim 30 jaar drastische maatregelen genomen met betrekking tot de blootstelling aan de zon (zo worden de kinderen bijvoorbeeld verplicht om op school een hoed te dragen). De voorbije jaren wordt daar een daling van het sterftecijfer als gevolg van huidkankers genoteerd.”
De campagne van Euromelanoma2 focust dit jaar op de trage reactietijd wanneer een verdacht vlekje wordt opgemerkt. Waarom?
“Zowel voor wat het kankergezwel als het melanoom betreft: als de diagnose snel gesteld wordt, genees je van huidkanker na een kleine operatieve ingreep. Afhankelijk van de agressiviteit van de tumor en de immuniteit van de persoon loopt men vanaf een bepaalde wachttijd het risico om gerichte therapieën te moeten toepassen voor het melanoom of de immunotherapie, maar die garanderen geen 100 % genezing.”
BRUINEN ALS BESCHERMTECHNIEK IS ONVOLDOENDE VOOR DE HUID OMDAT EEN TE GROTE BLOOTSTELLING KAN LEIDEN TOT HUIDKANKER. HET MOET DE BEDOELING ZIJN OM JE GELEIDELIJK BLOOT TE STELLEN EN MET DE NODIGE VOORZICHTIGHEID. PAS DAN IS HET VOORDELIG.
U pleit voor de “self check”, die door 33 % van de Belgen wordt toegepast, terwijl 1 Belg op 2 nog nooit zijn/haar schoonheidsvlekjes heeft laten controleren door een dermatoloog.
“Het is de bedoeling om de mensen op te leiden tot een selfscreening, zoals dit al gebeurt voor borstkanker. Je kan de ABCDE-regel volgen om vlekjes te detecteren die Asymmetrisch zijn, een onregelmatige Border (rand) hebben, van Color (kleur) veranderen, een Diameter hebben groter dan 6 mm en Evolueren, dwz. van vorm, afmeting of kleur veranderen. Men onderzoekt zichzelf met behulp van een spiegel of men roept de hulp in van een vriend of vriendin, en bij de geringste verdachte laesie consulteert men ofwel zijn dermatoloog, ofwel zijn huisarts die kan doorverwijzen naar de dermatoloog in geval van ongerustheid. Maar men is zelf geen arts en er zijn altijd zones die aan de aandacht ontsnappen. Het is dus altijd interessant om een jaarlijks onderzoek bij de dermatoloog te plannen of een eerste onderzoek waardoor de dermatoloog kan aangeven of het belangrijk is om zich al dan niet jaarlijks te laten onderzoeken.”
Hoe vaak moet je zo’n selfscreening doen?
“Als je een risicohuid hebt, dwz. een bleek vel en een jeugd met zonneslagen, of je hebt in een zonnig land gewoond, dan wordt zo’n onderzoek maandelijks of tweemaandelijks aangeraden, met gebruik van een spiegel of de assistentie van een vriend of vriendin.”
Ongeveer 80 % van het onheil dat door de zon op de huid wordt aangericht, geschiedt voor de leeftijd van 18 jaar. Heeft dit te maken met de gevoeliger huid op die leeftijd?
“Neen. Het is complexer dan dat, maar het betreft een fragiele periode waar de zon het DNA van de huidcellen sterker beschadigt. Epidemiologische studies, dwz. studies die de risico’s bestuderen bij personen die een huidkanker hebben op volwassen leeftijd, stellen een correlatie vast met het feit dat men in zijn kindertijd of jeugd een zonneslag heeft gehad. Te veel zon is een bewezen risicofactor voor melanomen en carcinomen, maar men ontwikkelt minder vaak een melanoom op een zone die niet aan de zon werd blootgesteld, zoals de genitale zone of de voetzool. Er zijn dus ook andere risicofactoren die dienen geïdentificeerd. Daarbij horen ook genetische factoren.”
Welke lichaams- of gelaatszones verdienen extra aandacht wanneer we ons tegen de zon beschermen?
“Het melanoom komt vaker voor op de rug bij de mannen en op de benen bij de vrouwen; dit is gelinkt aan een te grote blootstelling aan de zon. Men moet er dus op letten om een T-shirt te dragen en de romp, de schouders, de hals en de oren te beschermen. Carcinomen komen het vaakst voor ter hoogte van het hoofd en de hals omdat zij gelinkt zijn aan een chronische blootstelling. Vergeet dus de hoed niet. Dit geldt vooral voor kalende mannen, maar ook voor kinderen wier hoofdhuid kan worden aangetast.”
Zijn er bepaalde levensregels die we moeten toepassen om kinderen en adolescenten te beschermen, nu de goede zonnebescherming blijkbaar het ganse jaar door wordt aangeraden en niet enkel tijdens de vakantie?
“Jonger dan 3 jaar: geen rechtstreekse blootstelling. Dus bedekken, hoofddeksel en zonnebril voorzien, alsook een zonnecrème met een aangepaste 50-index en minerale filters. Die zijn minder toxisch omdat zij bijna niet geabsorbeerd worden. Zij weerkaatsen de zon en zijn dus witter. Dit kan bij volwassenen als een nadeel worden ervaren, maar het is een voordeel voor de kinderen omdat men beter ziet waar men de crème aanbrengt. Vanaf 3 jaar blijft men natuurlijk voorzichtig en behoudt men een 50-index tot 12 jaar. Je past je gedrag aan in functie van het huidtype, er altijd voor wakend dat de zonneslag vermeden wordt, want dat moet een alarmsignaal zijn – het teken dat men te ver is gegaan in zijn blootstelling aan de zon. De scholen dienen gesensibiliseerd. De beste bescherming blijft kledij: een T-shirt met dichte mazen voor België en eventueel een specifiek anti-UV T-shirt voor de tropische landen. De zogeheten sunblock laat enkele procentjes UV door waardoor men er goed uitziet, maar die niet 100 % beschermen. Voor 98 % bescherming met een index 50 moet je om de 2 uur een stevige laag aanbrengen.”
Een kwarttube (125 ml) voor het ganse lichaam en dat elke 2 uur: dat is een hoeveelheid die in de praktijk zelden wordt aangebracht.
“Die norm is berekend om een afdoende bescherming te garanderen. Maar in België is er altijd mogelijkheid om na 2 uur in de tuin of in de stad de schaduw op te zoeken of binnenshuis te gaan zitten. De blootstelling aan de zon is vaak veel intenser tijdens de vakantie. Hierdoor dient de zonnecrème royaler en regelmatiger aangebracht (zij verdampt uit zichzelf, men zweet…) en je moet de zon op het middaguur vermijden (tussen 12 en 15 uur). Mijn patiënten vertellen mij vaak dat zij het moeilijk vinden om elke 2 uur een laag verse crème aan te brengen. Ik raad hen dan aan om een hogere index te kiezen en hun verblijf in de zon niet te lang te rekken.”
HET MELANOOM KOMT VAKER VOOR OP DE RUG BIJ DE MANNEN EN OP DE BENEN BIJ DE VROUWEN; DIT IS GELINKT AAN EEN TE GROTE BLOOTSTELLING AAN DE ZON. MEN MOET ER DUS OP LETTEN OM EEN T-SHIRT TE DRAGEN EN DE ROMP, DE SCHOUDERS, DE HALS EN DE OREN TE BESCHERMEN.
- Enquête door Ipsos en La Roche-Posay van 3/12/14 tot 8/1/15 in 23 landen (waarbij België), bij 19.569 personen (500 tot 1000 per land) van 15 tot 65 jaar.
- Pan-Europese vereniging die campagne voert voor de preventie van huidkanker: www.euromelanoma.org