“Hout dat te dicht bij elkaar ligt, verstikt de vlammen. Maar is er te veel afstand, dan gaat de warmte verloren.” (Blanche de Richemont)
Wat is de ‘juiste afstand’ precies?
Het zou maar wat makkelijk zijn als het gewoon in het woordenboek stond. Maar zo eenvoudig is het niet. De juiste afstand hangt af van persoon tot persoon en van relatie tot relatie. Bovendien wordt de balans bij elke nieuwe ontmoeting opnieuw opgemaakt. Een gezonde band mag niet te afstandelijk zijn, maar zeker ook niet versmachten. Soms is een afwijzing nodig om de band achteraf des te sterker en harmonieuzer te maken. Dat is zeker van toepassing in de relatie tussen ouders en hun volwassen kinderen.
Philippe is verbitterd. Hij zou graag willen dat zijn volwassen kinderen wat vaker langskomen, of hem ten minste af en toe bellen om te vragen hoe het gaat. “Ik heb zoveel voor hen gedaan …” Die opmerking maakt de kloof nog groter.
Zijn vrouw Corinne denkt er anders over. Zij heeft altijd een heel hechte band gehad met haar kinderen, en vindt deze etappe in hun leven niet meer dan normaal. Haar kinderen hebben nu al hun energie nodig om hun leven op te bouwen en zich te ontplooien op alle vlakken: liefde, werk, vrienden, reizen, kinderen, … Zij belt ze dus zelf op wanneer ze vindt dat het te lang geleden is dat ze nog nieuws heeft gekregen. Niet om ze een schuldgevoel te geven (“Leef je nog???”) maar gewoon om te vragen of alles oké is.
Carole, een echte moederkloek, vraagt zich dan weer af of haar zoon Quentin zich uit de slag zal trekken nu hij het huis uit is. Ze belt hem om de haverklap en brengt hem regelmatig eten, uit schrik dat hij anders niet gezond zal eten. Opgelet: dit is versmachtend! En getuigt van weinig vertrouwen … Misschien wil zij op die manier haar eigen zelfvertrouwen opkrikken? Haar rol als bezorgde moeder krijgt in ieder geval een flinke knauw.
Charles is al drie jaar gescheiden en vond het in het begin lastig om zijn kinderen maar één week op twee te zien. Maar door telkens een week zonder elkaar te zijn, hebben hij en zijn kinderen paradoxaal genoeg geleerd om extra te genieten van de momenten dat ze samen zijn. Nu woont zijn dochter samen met haar vriend en vat ze haar professionele leven aan. Charles begrijpt dat ze al haar energie gebruikt om haar leven op te bouwen, en dat ze haar papa dus minder nodig heeft! Hij begrijpt het, maar toch… “Ik zou haar graag wat vaker zien. Maar dat is het leven …” zucht hij. Al geeft hij toe dat deze nieuwe fase ook in zijn eigen liefdesleven nieuwe deuren opent. Ook hij heeft nu ruimte voor nieuwe avonturen!
Omdat het moet of omdat je wil?
Als je elkaar enkel ziet uit noodzaak, verval je snel in een soort handelsrelatie en komen gevoelens op de tweede plaats. Ouders die hun kind vragen een klusje te doen of kinderen die de was komen brengen … Aan de ene kant heb je misschien het gevoel dat je nog steeds ‘nuttig’ bent, maar anderzijds bestaat de (onbewuste?) angst om telkens weer een taak te krijgen en je gevangen te voelen door een ellendige behoefte aan erkenning! Jacques Salomé, psycho-socioloog en schrijver, formuleerde het als volgt: “Ik deed alles voor jou … Ik liet me verstikken voor jou.” Met andere woorden: je bent me eeuwige dankbaarheid verschuldigd!
Van eenheid naar vrijheid
Een kind dat het nest verlaat, op weg naar vrijheid en autonomie, heeft een lange weg afgelegd. Na de geboorte en de tijd van eenheid en versmelting, proberen kind en ouders gedurende twintig jaar in een voortdurend spel van aantrekken en afstoten de scheiding voor te bereiden. Fusie, afhankelijkheid, onafhankelijkheid … een wisselwerking die eindigt – als alles goed gaat – in een relatie tussen twee volwassenen met als sleutelwoord ‘respect’. Aanvaarden dat je tot dezelfde ‘stam’ behoort maar dat je anders bent!
Het kind moet zijn vrijheid ont-dekken. Het moet pijnlijke ervaringen uit de kindertijd kunnen uitspreken tegenover de liefhebbende en almachtige ouder. Pas dan kan de wonde helen en kunnen ze als respectvolle volwassenen met elkaar omgaan. Volwassenen op hetzelfde niveau. Een gezonde verstandhouding.
Om dat te bereiken is afstand nemen soms noodzakelijk. Dat aantrekken en afstoten is een leerrijk proces.
Op ontdekkingsreis
Kinderen vliegen uit en moeten zichzelf heruitvinden zonder de aanwezigheid van hun ouders. Die verantwoordelijkheid is niet altijd vanzelfsprekend. Een goed plan is … reizen. Tegenwoordig krijgen veel jongeren de kans om op zichzelf aangewezen te zijn via Erasmus of andere programma’s. Zonder papa en mama. Ze ontdekken niet alleen een ander land en een andere cultuur, maar ook zichzelf. De ontdekking van de wereld begint bij jezelf! En angst maakt deel uit van het proces. Zowel bij het kind als bij de ouder.
Liefde is alles
Kinderen evolueren naar een nieuwe constellatie: ze doen niet meer zomaar wat hun ouders verwachten om zich geliefd te voelen. Dat is een grote stap in de zoektocht naar dat evenwicht, de juiste afstand, de juiste balans in de liefde. Een vader die geeft is de normaalste zaak ter wereld. Een vader die in ruil iets verwacht, een ‘return on investment’, is een handelaar, hij verhandelt liefde. Ook voor de ouders is dit een leerproces. Ze moeten de relaties, eisen, verwachtingen en schuld- en liefdesgevoelens waar ze zelf mee worstelen in vraag stellen. Het is eigen aan de mens …
Wat is die liefde nu precies? Jean-Yves Leloup, een orthodoxe priester en doctor in de psychologie en filosofie die heilige geschriften vertaalde uit het Grieks, bedacht het concept van een ‘liefdesladder’. Je kunt naargelang de omstandigheden lager of hoger op de ladder klimmen. In het Nederlands bestaat slechts één woord voor liefde, maar in het Grieks zijn er veel nuances voor alle mogelijke soorten relaties, van verliefdheid tot de liefde tussen ouders en hun kind.
Tussen de allesverslindende liefde van een boreling, ‘porneia’, en de onvoorwaardelijke liefde, ‘agapè’, liggen maar liefst acht treden. Werkt dat beperkend of juist geestverruimend voor ons? Nadenken over de eigenheid van onze relaties kan leiden tot een ware revolutie in ons bewustzijn. En tot een transcendente liefde die alles overstijgt.
De weg naar onafhankelijkheid
Maar laat dit alles je plezier niet vergallen. Vijftigers kijken ook uit naar de herwonnen vrijheid. Gaan de kinderen hun eigen weg? Dan is de opdracht volbracht en is er weer volop ruimte voor vrijheid, inspiratie, nieuwe dromen, … Er ontstaan nieuwe ideeën. En de band met de kinderen? Die is nu losser, of vaster, en dan weer losser, afhankelijk van de wederzijdse wisselwerking.
Sociale netwerken als communicatiemiddel?
Chantal (die op Facebook niet bevriend is met haar kinderen!) vindt WhatsApp geweldig. Een van haar kinderen creëerde een groep “Familie” waarop ze kleine nieuwtjes en foto’s uitwisselen. Het zijn korte interacties die de band tussen kinderen en ouders voeden. Het enige nadeel is dat haar man Paul vooralsnog weigert een smartphone te gebruiken … Chantal houdt hem op de hoogte, maar Paul voelt zich toch wat buitengesloten. No comment!
Heerlijk toch, wanneer kleinkinderen hun intrede doen in de familie. Video’s en foto’s worden lustig rondgestuurd en maken de band tussen iedereen sterker. Zonder dat het zwaarwichtig moet worden. De regels van het spel zijn belangrijk: de ouderen willen heel snel een antwoord op hun berichten, terwijl de jongeren hun tijd moeten verdelen over zoveel andere zaken.
Als je kind zelf ouder wordt
Hoe ben je beschikbaar zonder een invasie te veroorzaken? Het is een moeilijk evenwicht. Een geboorte is een overrompelende gebeurtenis voor de hele familie. De constellaties verschuiven, je voelt sterke emoties bij het zien dat je kind zelf ouder is geworden. Elke generatie klimt een stapje hogerop. De grootouders ontdekken hun nieuwe rol.
Niet te dicht of te veraf? En alles begint opnieuw …