EEN DUOLEGAAT IS EEN TESTAMENTFORMULE WAARDOOR MEN BEPAALDE BEGUNSTIGDEN KAN HELPEN EN VERENIGINGEN KAN STEUNEN.
Door Patrick Van Campenhout
We hebben niet allemaal het geluk om kinderen te hebben, een echtgenoot of iemand waarmee we samenwonen, en op een dag te sterven met het gerust gevoel dat alles wat men tijdens het leven opzij heeft gezet hen toekomt, zonder dat de Staat (eigenlijk zijn het de Gewesten, red.) dit laatste geschenk al te zwaar gaan belasten. Alleenstaanden die hun levenseinde zien naderen, willen vaak – en dat is heel normaal – hun bezittingen nalaten aan personen die zij vertrouwen, graag zien, liefhebben. Maar zoals geweten bijten de successierechten – die al naargelang de gewesten in ons land verschillen – stevig in dat patrimonium als het niet in een directe lijn wordt doorgegeven, dwz. tussen echtgenoten, aan de kinderen, tussen broers en zussen. Neem het voorbeeld van iemand die oud is, alleenstaand, zonder familie, en waar een buur dagelijks binnenloopt met een maaltijd en een korte babbel. De waarde van deze relatie is onschatbaar. Stel dat deze persoon, met het oog op de toekomst, deze attente vriend tot erfgenaam van zijn bezittingen wil benoemen. Evident is dat niet. Op een roerend patrimonium van meer dan 75.000 euro lopen de geheven successierechten in het Vlaamse Gewest op tot 55 à 65 % in de hoogste schijf.
Hoe gênant of onaangenaam het ook moge wezen om over de dood te praten, bij een dergelijke hypothese dient dit gewoon te gebeuren. Het is inderdaad geen prettig vooruitzicht om een enorm deel van het patrimonium dat men iemand die men graag ziet wil geven te zien verdwijnen. Spreek er dus over. De notaris is de ideale tussenpersoon om dit probleem te helpen oplossen. Deze specialist is aanwezig bij alle belangrijke momenten van het leven: huwelijk, aan- of verkoop van een woning, schenkingen en successies. Het is een technicus op het vlak van recht en kan personen ook op moeilijke momenten bijstaan, zoals bij het opstellen van een testament of het zoeken naar een oplossing voor de successieproblemen.
In dit opzicht is hij bij machte om een techniek voor te bereiden en uit te leggen die helemaal legaal is en toelaat om de druk van de successierechten te temperen voor een verre erfgenaam, zoals degene die we hierboven beschreven. Het betreft het duolegaat dat toelaat om deze rechten te verlagen als men een deel van de erfenis aan een NGO nalaat, een vereniging of stichting van openbaar nut. Dit helpt om met een gerust gemoed te sterven, de naaste te bedanken en een vereniging te helpen waarvan men de werking waardeert.
COMPLEXE SITUATIE
Om de perceptie van het duolegaat niet onnodig ingewikkeld te maken, kunnen we het er op houden dat de erfenis in tweeën wordt gedeeld. De vereniging krijgt een legaat op voorwaarde dat zij de successierechten van de andere persoon betaalt die geen familieband heeft met de erflater. Uiteindelijk is dat voor iedereen goed nieuws: de vereniging ontvangt een deel van de erfenis (dat groot genoeg moet zijn om te bewijzen dat er geen valse afspraken worden gemaakt, ook al is die omschrijving vaag) en de particulier ontvangt finaal een erfenis die heel wat hoger ligt dan wanneer hij het bruto-totaal van de erfenis zou hebben gekregen verminderd met de hoge successierechten.
Opgelet: elk geval verschilt volgens de Gewesten en de bedragen. Terwijl de tarieven verschillen al naargelang de graad van verwantschap en de Gewesten (als basis geldt het Gewest waar de erflater de laatste vijf jaar van zijn leven heeft doorgebracht), verschillen zij ook naargelang de vereniging en de Gewesten. Zonder al te gedetailleerd te willen zijn: in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest bedragen de successierechten voor verenigingen 12,5 % (verenigingen met federale erkenning, zo niet is het tarief 25 %), 6,6 % voor de Stichtingen van openbaar nut (heel wat verenigingen hebben een Stichting die daar bij aansluit), 8,5 % in het Vlaams Gewest en 7 % in het Waals Gewest.
MET DE BRAILLELIGA ZIET U KLAARDER
Iedereen kent de Brailleliga. Deze vzw viert binnenkort zijn honderdste verjaardag en werkt volgens vier belangrijke doelstellingen om blinden of slechtzienden te helpen. “Eerst en vooral helpen wij hen om hun autonomie terug te vinden in het dagelijkse leven. Probeer datgene wat u vanochtend deed in het donker te doen en u zult begrijpen wat ik bedoel”, zegt Michel Magis, de directeur van de Liga. De vereniging die over het hele land via regiohuizen aanwezig is, wil in de eerste plaats de mensen helpen bij hun aanpassing. Met dit doel is zij actief op informatief vlak teneinde haar rechten te verdedigen en de openbare opinie te sensibiliseren. “Weet dat de hulp die voorzien is voor personen met een visuele handicap niet de personen dekt bij wie het zicht na hun 65e afneemt.” Er is dus werk aan de winkel. Maar de Liga doet er ook alles aan om zelf een deel van haar hulpverlening op het terrein uit te voeren. In de praktijk betekent dit dat 115 bedienden en 428 vrijwilligers zich actief inzetten voor 13.500 mensen.
De Liga heeft ook een Stichting van openbaar nut – De Stichting voor de Blinden – die steun verleent voor research en oftalmologie teneinde de behandelingen te helpen verbeteren. Op het terrein, stelt Michel Magis, is de Liga een… vredelievende oorlogsmachine. Maar om oorlog te voeren, is geld nodig. “Daarvoor zijn er de subsidies ten bedrage van 22,50 % van het budget, 5 % komt uit de verkoop van de tombolabiljetten van de Brailleliga, en er zijn vooral de legaten en de fondsen. Zij zijn goed voor ruim 60 % van het budget”, becijfert Pierre Bareel, adviseur bij het directiecomité van de Liga. Hier vinden de geïnteresseerden de nodige uitleg en de begeleiding in het kader van een schenking of duolegaat.
VREDESEILANDEN HELPEN OP AFSTAND
Het leidmotief van de niet-gouvernementele organisatie Vredeseilanden, die een halve eeuw geleden door Dominique Pire werd opgericht, is bekend: “Indien je een vis geeft aan een mens kan hij gedurende een dag eten. Indien hij leert vissen, kan hij zijn verdere leven eten.” Het is meer dan een slogan, het is een manier om naar het ontwikkelingswerk te kijken dat in Afrika en Latijns-Amerika door de teams van deze NGO op het terrein wordt uitgevoerd. De interactie met de dorpen waar de projecten lopen, gebeurt op een ambachtelijke manier. “Wij werken ter plaatse samen met de mensen, met de plaatselijke autoriteiten”, stelt Christine de Bray. “Indien we in een project investeren, zoals in de installatie van een waterput, vragen we de betrokkenen om een menselijke en zelfs financiële bijdrage.”
De medewerkers van de projecten zijn trouwens plaatselijke mensen, met uitzondering van een controleur van de vereniging die er zich van vergewist dat het geld oordeelkundig wordt beheerd in de projecten waarvoor de Vredeseilanden zich gemiddeld tien jaar engageren. De teams van de Vredeseilanden weten wat het is om “low cost” te leven en te reizen… Het is wellicht ook dat aspect van deze NGO op mensenmaat dat elk jaar zo’n 40.000 vrijwilligers aanspreekt. Zij helpen om fondsen te verzamelen door de verkoop van de bekende veelkleurige gadgets. Indien de organisatie de geholpen bevolkingen hun fierheid wil teruggegeven, kan het trots zijn op dit kapitaal aan vertrouwen. En omdat we het over kapitaal hebben: weet dat wij hier werken met een budget van zo’n vier miljoen euro. Het gedeelte dat komt uit schenkingen en successies bedraagt een klein miljoen euro.
Het duolegaat wordt gewaardeerd en gesteund vanaf het ogenblik dat de vereniging er baat bij heeft. De kosten belopen grosso modo 10 %. Voor de projecten zet de NGO tachtig medewerkers is. Twintig personen zorgen ervoor dat de machine draait. Zoals bij de andere verenigingen is een duidelijk jaarrapport online beschikbaar op de website.
ARTSEN ZONDER GRENZEN: OP HET TERREIN, WANT HET IS NODIG!
We zien ze in actie op de televisie, waar ze soms tussenkomen in vreselijke situaties en ze het lijden aanklagen van de volken die ze helpen. Dat zijn de teams van Artsen Zonder Grenzen, een organisatie die zich zoals zijn naam het aangeeft weinig aantrekt van de staatsgrenzen.
Haar filosofie? “AZG is een onafhankelijke en autonome medische organisatie”, zo verzekeren ons de verantwoordelijken van de Belgische tak. “Al veertig jaar lang worden onze acties gestuurd door de medische ethiek en de principes van neutraliteit en onpartijdigheid. AZG helpt personen op basis van zijn eigen evaluatie van noden en dit zonder enige discriminatie. Wij verzorgen, vaccineren, opereren gewonden. Wij zorgen voor water, schuilplaatsen, voedsel. Wij bouwen sanitaire structuren en zorgen er op die manier voor dat duizenden mensen die hiervan afhangen ook de komende jaren toegang krijgen tot verzorging. De teams van AZG, die hetzelfde charter naleven, bestaan uit medisch, logistiek en administratief personeel, expats of bedienden van het land. De garantie van operationele onafhankelijkheid van de vereniging is geworteld in de privéfinanciering die verzekerd wordt door de vrijgevigheid van de privé-donateurs, wat hen onafhankelijk maakt van elke regering of internationale organisatie.”
Ook hier zijn de duolegaten een onmisbare financieringsbron. In België belopen de giften 47 miljoen euro, waarvan 10,3 miljoen euro legaten (2014). Een gespecialiseerd jurist houdt zich ter beschikking van de donateurs en beantwoordt de vragen die zij zich stellen, met name over de techniek van het duolegaat.
WAT ZEGT DE WETGEVER?
Samen met de politieke allianties en de regeringen evolueerde ook de opinie van de “wetgever”. Enkele jaren geleden leek het alsof de klassieke technieken van successieplanning ten dode waren opgeschreven. Maar het gezond verstand zegevierde en deze manieren van patrimoniumbeheer vonden hun bestaansrecht terug. Via enkele rechtszaken en administratieve omzendbrieven is men opnieuw in een veilige haven beland.
In dit kader voelen de notarissen en gespecialiseerde juristen zich opnieuw op hun gemak bij het adviseren van families. In dit soort operaties is er geen enkel streven naar fraude. Niemand verbiedt om de minst belaste weg in te slaan om een successie te beheren.
De organismen die van duolegaten kunnen genieten, weten dit, waardoor zij deze oplossing kunnen aanbieden en de betrokken personen kunnen helpen om in alle rust datgene te plannen wat zich na hun dood zal voltrekken. Eens de formaliteiten afgewerkt, keert de rust bij de oudere mensen terug en genieten zij van een hogere levenskwaliteit: alweer een grote zorg minder!