De groeide op in Babylon en voelt zich één met de eeuwenoude cultuur van haar land, hoe futuristisch haar ontwerpen ook ogen. Haar ontwerpen sieren steden over de hele wereld, maar wij moeten het voorlopig wel stellen zonder haar project voor het station van Heist…
Haar persoonlijkheid is even majestueus als haar architectuur. Zaha Hadid, de eerste vrouw ter wereld die in 2004 de prestigieuze Pritzker Prize won (ook wel bekend als de “Nobelprijs voor de Architectuur”), wordt door Time Magazine beschouwd als een van de 100 meest invloedrijke personen ter wereld. Ze is in 1950 in Bagdad geboren en groeide op in een kosmopolitisch gezin. Inmiddels woont en werkt ze al meer dan veertig jaar in Londen. Ze is ongehuwd en heeft geen kinderen, geen familiebanden. Ze leeft voor haar werk. Wereldwijd zijn er op eender welk moment tientallen projecten lopende en haar architectenbureau heeft niet minder dan 350 mensen in dienst.
Hoe kunnen we haar stijl beschrijven? Er wordt vaak gezegd dat haar architectuur veel gemeen heeft met de deconstructivistische beweging. Zelf doet ze niet aan definities – te meer daar ze zich niet thuis voelt in het westerse architecturale discours. “Ik kom uit Babylon. Ik voel me verbonden met een cultuur die minstens 5000 jaar teruggaat. Voor mij als Iraakse is geschiedenis iets heel anders dan voor een Amerikaan. De geschiedenis is voor ons een vanzelfsprekendheid. Ze is overal. Een cultuur vormt zich via een aaneenschakeling van gebeurtenissen, eeuw na eeuw. Reproductie speelt daarbij een rol. Het deconstructivisme en de structuralistische theorieën zijn gebaseerd op wat meestal de rationalistische theorieën worden genoemd. Ik maak geen deel uit van die school. Ik ben het product van een meer emotionele, intuïtieve traditie. Maar begrijp me niet verkeerd: intuïtief is niet hetzelfde als instinctief. Intuïtie is wat ontstaat wanneer rationalisme gekoppeld wordt aan ervaring.”
De Z-factor
Wereldwijd heeft ze een veertigtal gebouwen neergezet. Haar fans noemen haar “Z” of “de Lady Gaga van de architectuur” en beschouwen haar als een rebels genie, een eigenzinnige geest die de regels aan haar laars lapt. Uiteraard zijn er ook boze tongen die de sterarchitecte arrogantie en grilligheid verwijten. Volgens hen zijn haar projecten vooral geschikt als maquette, zonder concrete realisatie in het stadslandschap. Gevraagd naar wat haar inspireert, haalt ze een herinnering op: “Ik zal nooit de dag vergeten waarop ik voor het eerst de Malwiya zag, de spiraalvormige minaret van de Grote Moskee van Samarra in Irak. Een gebouw uit de 9de eeuw, duizend jaar ouder dan de modernistische constructies die eraan doen denken. Wie die hof van Eden bezoekt, het Tweestromenland van Eufraat en Tigris, heeft het gevoel dat de tijd stil heeft gestaan. Je ziet het water en de bomen – en je beseft dat het er 10.000 jaar geleden precies hetzelfde uitzag. Die tijdloosheid is overweldigend. De aarde, het water, de natuur zijn daar op onvergelijkbare wijze met elkaar in dialoog – een dialoog die ook de gebouwen, de mensen en de dieren omsluit. De kern van mijn werk wordt misschien uitgemaakt door een poging die dynamiek van continuïteit, van dialoog, van uitwisseling voort te zetten en vast te leggen, terug te geven aan de architecturale stedelijke context van vandaag, tot welzijn van de steden en de mensen die er wonen.”
Wiskunde
Die eindeloos oude natuur dus vormt de inspiratie voor haar markante stijl met vloeiende lijnen en krachtige volumes. Haar werk blijft verrassen. Neem bijvoorbeeld het Maxxi Museum in Rome, waar zachte, sensuele vormen worden gecombineerd met loopbruggen en trappen die aan een enorm vlechtwerk doen denken. Haar wolkenkrabbers wekken verwondering en bewondering: de ogenschijnlijke complexiteit maakt plaats voor een uiterst realiseerbare concreetheid zodra de bouwwerken beginnen. “Ik heb een masterdiploma zuivere wiskunde”, vertelt Hadid. “Dat behaalde ik aan de Amerikaanse Universiteit in Beiroet. Dit vak heeft me geleerd geestelijke processen te organiseren, ze structuur en vorm te geven.” Dat verklaart wellicht hoe haar ontwerpen zich kunnen vertalen naar schitterende, uiterst tastbare gebouwen – hoe zuiver conceptueel ze in eerste instantie ook ogen. Het resultaat is zo’n esthetisch genot dat het soms al wordt gekopieerd nog voordat het origineel de deuren heeft geopend. Zoals in China. In Beijing werd haar Wangjing Soho Complex, een winkelcentrum met drie gekromde, asymmetrische torens dat uit duizenden herkenbaar is als een onvervalste Hadid, in recordtempo gekloond door de Chinese bouwonderneming Chongqing Meiquan. Die zette in Chongqing een perfecte kopie neer in de vorm van het Meiquan 22nd Century. Dat heeft de deuren al geopend, terwijl het origineel pas later dit jaar in gebruik zal worden genomen.
Sommige andere projecten lijken dan weer nooit van de grond te komen. Zo meldde Rudi Neirynck, de baas van het AGSO (Autonoom Gemeentebedrijf StadsOntwikkeling), dat het Coudekercke-project voor het station van Heist leidt, ons eind februari dat dit project voorlopig bevroren is. De komende jaren komt daar dus niets van in huis.
www.zaha-hadid.com
Tekst : Lauretta Coz
In : Gentleman nr 3 – Lente / Zomer 2014
Artikel gepubliceerd in www.gentleman.be