Een studie van het ‘Centre d’économie sociale’ van de Luikse universiteit (ULg) toont aan dat het volume van de prestaties door vrijwilligers in ons land ‘overeenstemt met ongeveer 150.000 voltijdequivalenten, of zo’n 5% van de totale loondienst’. Laten we dus vooral dat getal onthouden. In ons land staat vrijwilligerswerk voor 150.000 jobs. Dat is niet niks!
Door Jean Blavier
Vrijwilligerswerk is geen loos begrip, want naar schatting 1 tot 1,5 miljoen medeburgers, zijnde zo’n 12,5% van de Belgen, investeert een stukje van zijn tijd om bij iemand een handje toe te steken. En dat aantal stijgt, wat bijzonder hoopgevend is. Maar is 1 tot 1,5 miljoen nu veel of weinig? De eerste indruk is relatief weinig, vooral wanneer we onze cijfers vergelijken met die van onze buurlanden.
Volgens ‘La France bénévole’, een door het (Franse) ministerie van Nationale Opvoeding gepubliceerde studie, zijn zo’n 13 miljoen van onze zuiderburen actief in het verenigingsleven. Dat is zo’n 19%: een percentage dat in de lift zit.
Nederland? Volgens ‘Geven in Nederland’, dat zich baseert op de tweejaarlijkse enquête door de Universiteit van Amsterdam, zouden liefst 37% van alle Nederlanders minstens een dag per jaar wijden aan vrijwilligerswerk. Dat percentage daalt dan weer. Wanneer we deze Franse en Nederlandse cijfers vergelijken met die van ons en daarbij rekening houden met het bevolkingsgemiddelde stellen we vast dat de Belgen zeker niet de grote kampioenen zijn van vrijwilligerswerk, maar cijfers zeggen natuurlijk niet alles. Dat 37% van de Nederlanders minimaal een dag per jaar uittrekken voor vrijwilligerswerk is niet noodzakelijk beter dan de 12,5% Belgen die daar minimaal twee dagen of een week mee bezig zijn. Bovendien zijn er geen elementen die aangeven dat het begrip vrijwilligerswerk in Nederland en Frankrijk op dezelfde manier geïnterpreteerd wordt. Het belangrijkste is dus niet de cijfermatige grootte, maar de rol van het vrijwilligerswerk op sociaal en zelfs financieel vlak.
4 tot 5 uur per week
Concreet: welke invulling moeten we geven aan het begrip ‘vrijwilligerswerk’? Gevoelsmatig weet iedereen wat het inhoudt, maar wat is het precies? Het Centre d’économie sociale van de ULg geeft een exacte omschrijving: vrijwilligerswerk is een vrijwillig engagement, onbetaald en gemiddeld zo’n 4 tot 5 uur per week. Nu is 4 tot 5 uur per week duidelijk helemaal iets anders dan ‘minimaal één dag per jaar’, zoals bij onze noorderburen. Wat nogmaals aangeeft dat men met cijfers alle kanten uit kan.
Dat geldt ook voor gemiddelden. Ook hier moet je opletten. 4 tot 5 uur per week betekent voor sommigen 1 uur en voor anderen 10 uur. Zijn bepaalde mensen hierdoor dan meer ‘vrijwilliger’ dan anderen? ‘Absoluut niet’, stelt de voorzitter van een vzw die een beschermde werkplaats superviseert – wat men vroeger een ‘beschutte werkplaats’ noemde. Alle bijdragen zijn welkom. Ik heb in mijn raad van bestuur een bedrijfsleider zitten die we bijna nooit zien. Maar als je wist hoeveel bestellingen er dankzij hem bij ons binnenkomen…’
In welke domeinen zijn de vrijwilligers vooral actief? Dat is moeilijk te zeggen. Nog altijd volgens de ULg zijn heel wat vrijwilligers ‘actief in culturele, sportieve en recreatieve sectoren, maar duidelijk minder in gezondheidszorg, opvoeding en onderzoek.’ Het waarom laat zich makkelijk raden en wordt ook bevestigd door de Universiteit van Luik: laatstgenoemde activiteiten ‘vereisen de hoogst mogelijke graad van professionalisme’.
Wat vrijwilligers dan doen? Wel, heel wat verschillende dingen. Dat gaat van het inzamelen van fondsen tot de aanwezigheid in een raad van bestuur, maar verder ook opleiding, animatie, secretariaatswerk… (de lijst is oneindig).