Bestaat grootouderschapsverlof echt of is het een boutade? Of misschien wel beide? In elk geval: de moderne oma is zeer actief en daardoor minder beschikbaar voor haar kleinkinderen. Terwijl die hen nodig hebben en omgekeerd ook! Proberen zoveel mogelijk aanwezig te zijn en toch je eigen leven blijven leiden: het is een hele uitdaging. En o zo belangrijk voor het evenwicht van onze samenleving…
Door Martine Dory
NIEUWE TIJDEN
Ze zijn actief en enthousiast. Vrouwen van 55 en ouder genieten van een fase in het leven die hen de kans geeft om heel wat leuke projecten uit te werken die losstaan van het moederschap. Projecten op het werk, of los daarvan, of in het kader van een nieuwe job, of een sociale uitdaging die hen aanspreekt. Over het algemeen zijn de kinderen het huis uit, al blijven de ouder wordende ouders de nodige aandacht vergen.
Het is dan ook niet eenvoudig om op deze levensgolf te surfen die af en toe over hen heen plonst, zonder hen evenwel te doen verdrinken. Het vuur brandend houden, alles nieuw leven in blazen en toch aanwezig blijven bij al wie hen dierbaar is: dit vraagt om een grote emotionele beschikbaarheid bij jezelf (we kennen de spreuk: ‘liefdadigheid begint bij jezelf’) en bij degenen die men liefheeft.
DE GETUIGENIS VAN CARINE
Ik was helemaal van mijn melk toen mijn dochter me vertelde dat ze zwanger was’, zegt Carine. ‘Tegelijk werd ik overspoeld door duizenden tegenstrijdige gedachten. Wat voor een oma zou ik zijn? Ik voelde me trouwens al direct ongemakkelijk bij dat woord: oma… Het beeld van een oude vrouw met een chignon, taart en confituur spookte voortdurend door mijn hoofd. Dat paste totaal niet bij mij. Tot op de dag dat ik voor mezelf had uitgemaakt dat ik wel mijn eigen manier zou uitvinden om oma te zijn (en dat het ook in deze moderne wereld nog altijd negen maanden duurt vooraleer zo’n baby er effectief ook is). Ik begon met voor mezelf een naam te zoeken. Moesjke. Waarom niet? Maar wat me het meest angst inboezemde, was dat ik al mijn verschillende levens niet op elkaar zou kunnen laten aansluiten door dat kostbare nieuwe leven dat eraan kwam.’ Veel vragen, dus. Existentiële vragen…
DE DAG VAN DE GROTE OVERGANG
De overstap van meisje naar de gloednieuwe moederfunctie wordt idealiter begeleid door de eigen moeder. Haar aandacht en aanwezigheid bij de geboorte zijn zeer belangrijk. Een jonge moeder wordt vaak overmand door emoties en dan is de wijze raad van degene die haar op de wereld heeft gezet meer dan welkom. Goede raad, dat zeker, maar zonder de indruk te wekken alles te weten. Want er dient altijd van uitgegaan dat de mama beter dan wie ook weet wat het beste is voor haar kind. Low profile, dus. Een houding van ‘doe jij maar’, onderwijl een waakzaam oogje in het zeil houdend. Ervoor zorgen dat je dochter volledig op haar capaciteiten van moeder gaat vertrouwen. En dat is niet altijd even gemakkelijk, vooral niet wanneer de vermoeidheid zijn tol eist, de baby weent terwijl hij nochtans net gegeten heeft, hij een nieuwe luier heeft gekregen, men hem in de armen heeft genomen… Bovendien zijn er de hormonen die jojo spelen en naast enkele tranen ook de baby-blues laten opwellen… Dat is misschien wel het moment waarop Moesjke het nuttigst is. Er zijn als de controle even weg is. Snel wat te eten maken, onopgemerkt wat opruimen, een echt luisterend oor hebben zonder te overstelpen met goede raad à la ‘ik weet het beter’ en het initiatief over te nemen. Dat is een hele opdracht voor de fonkelnieuwe Moesjke die heel graag wil helpen, maar aarzelt om haar ervaring te delen. Voorzichtigheid is immers geboden, want de ergernis loert om de hoek!
De getuigenis van Coralie (30 jaar)
‘Bij de geboorte van de kleine Jules had ik mijn mama ontzettend hard nodig. Voor hulp en ondersteuning. Wat ze met al haar goede wil heeft gedaan. Maar ik stelde al snel vast dat mijn verleden als dochter weer naar de oppervlakte kwam. Al mijn emotionele en fysieke gevoelens en ervaringen die ik nooit had losgelaten, borrelden plots op. Alsof mijn cellen plots beslisten om alles op tafel te gooien wat ik als kind had ervaren bij een moeder die ik als perfect beschouwde. En toen zij op een autoritaire manier mijn kind in haar armen nam zonder me dat te vragen, voelde ik me diep gekwetst. Het was een vreemde combinatie van gevoelens die heen en weer golfden tussen liefde, ergernis en verstoting… Gelukkig ging dat snel voorbij. Ik heb toen open kaart gespeeld met mijn mama die het niet begreep en in tranen uitbarstte, waarna ze me voorstelde om een namiddag samen door te brengen om anders dan met woorden uit te drukken welke gevoelens ons beroerden. Zij nam vakantie op haar werk. Wij haalden penselen, potloden, pastelkleurtjes, lijm en scharen boven om samen een symbolisch werk te creëren. Het bleek een bijzonder efficiënte manier om elkaar beter te begrijpen en de harmonie te laten terugkeren in onze band die door het verleden werd gekweld.’
BESCHIKBAARHEID VRAAGT TIJD
Het is daar dat het grootouderschapsverlof een goede zet zou zijn. Snel bij je dochter binnenlopen tussen twaalf en twee, daarna snel weer terug naar het werk, doen wat gedaan kan worden. Zonder de tijd te hebben om stil te staan bij het belang van deze cruciale periode waarin de basis wordt gelegd voor dat hummeltje dat zoveel aandacht vraagt. En zoveel emoties losmaakt bij al wie daar bij aanwezig is. Maar hoe moet dat nu voor die nieuwe generaties die deze bijzondere momenten nodig hebben om hun basisveiligheid te verzekeren? Die bijzondere momenten met personen die van hen houden en zich van tijd tot tijd beschikbaar kunnen maken, los van de crèche en de school?
ELKE WOENSDAGNAMIDDAG GROOTOUDERSCHAPSVERLOF!
Het is schandalig om de allerkleinsten op school te laten tot 18 uur. Vandaar dat ik mijn nek uitsteek op het gevaar af om als een nerd te worden bestempeld. ‘Woensdag is oma-dag!’ Dan is het tijd voor nieuwe ervaringen met lachen en spelen, in het park, de spelotheek, toneel of gewoonweg thuis, in de tuin… Radijsjes zaaien en zien groeien: dat is gewoonweg magisch! Geef de kinderen de kans om de kleine pleziertjes met hun grootouders te delen en de hele gemeenschap profiteert daar van! Het zijn echte en liefdevolle afspraken. Een stevige dosis verse lucht in plaats van stress die stiekem en sluiks aan de grondslag ligt van geweld…
WIE DIENT OVERTUIGD?
De overheid en de werkgevers, dat zeker… maar eerst en vooral Moesjke zelf! Zij is immers blij dat zij sinds het vertrek van de kinderen opnieuw wat tijd voor zichzelf heeft gevonden en zij is er zich ook van bewust dat de tijd snel voorbij gaat. Zij wil haar eigen licht laten schijnen over de projecten die haar bezighouden en die zij niet zomaar wil opgeven. En verder is er ook de partner die aandacht nodig heeft, de ouders die verzorging nodig hebben, de vriendinnen die belangrijk zijn om de lachsalvo’s en de endorfines los te laten. Net zoals de kinderen! En daarmee is de cirkel is rond. De kleinkinderen vormen immers het beste trainingsveld en oma zal zich met kleine beetjes bijscholen. Verbazing, ‘de eerste keer dat…’, een slaapverwekkend verhaal, een grote verbeeldingskracht die helemaal losstaat van de levenswijsheden van sommige oma’s van weleer. Want de opvoeding is niet (langer) haar domein. En het is niet Agathe Natanson* die het tegendeel gaat beweren. In haar boek ‘L’art de ne pas être grand-mère’ legt de actrice op een tedere en duidelijke manier in allerhande brieven uit ‘waarom de kleinkinderen haar beletten om oud te worden’…
De eerste les van wijsheid voor Moesjke is er een voor haarzelf, wanneer zij deze liefdevolle afspraken in haar hart en in haar overboekte agenda vastlegt. Omdat contacten belangrijk zijn, voelt ze aan dat zij die verantwoordelijkheid deelt met een hele generatie en zij de opdracht heeft om een levendige en liefdevolle boodschap over te brengen naar de allerjongsten. Beiden keren hun touch screens de rug toe om te kijken, te ruiken, te luisteren, aan te raken (en aangeraakt te worden!), te proeven, te bewegen en de tijd te nemen om hun manier van zijn te revitaliseren. Dat dit tijd nodig heeft, is duidelijk. En hoe we daaraan beginnen? Door terug te keren naar het vakje ‘Start’.
*’L’art de ne pas être grand-mère’, Calmann-Lévy, februari 2016