Ik zie in mijn praktijk meer en meer mensen die een gevoel aangeven van “genoeg”’, zegt psychologe Ineke Van Lint. ‘Genoeg van de werkdruk, genoeg van de overload aan informatie, genoeg van de regeringen en hun eindeloze ruzies, genoeg van het slechte nieuws, genoeg van de angst, genoeg van altijd meer te moeten betalen voor van alles en nog wat, en ik hoor zelfs meer en meer mensen die ervoor durven uitkomen dat ze soms zelfs genoeg hebben van hun eigen kinderen.’
‘We krijgen ook constant adviezen’, haalt Van Lint aan. ‘Dit is niet goed voor je gezondheid, dat mag je niet eten, of dat moet je juist wél eten, waarna een ander bericht het weer tegenspreekt… Dat betekent dat we ook voortdurend in ons gedrag beoordeeld worden, of onszelf beoordelen: goh, heb ik dat dan wel goed gedaan? Een mens zou voor minder met rust gelaten willen worden.’
Vooral vrouwen laten nog altijd gemakkelijker over hun eigen grenzen lopen, merkt de psychologe op. ‘Het zit nog altijd in onze cultuur ingebakken dat meisjes braaf, stil en gedwee moeten zijn en ervoor moeten zorgen dat vooral de ander het naar zijn zin heeft. Er wordt nog altijd van haar verwacht dat ze zich een stuk wegcijfert. Er is natuurlijk niks mis met iemand een plezier willen doen of voor iemand zorgen, maar het klopt niet als je daarvoor je eigen behoeften onderdrukt.’
Als anderen gaan bepalen wat we al dan niet mogen, of liever: als we anderen laten bepalen wat we al dan niet kunnen doen, zetten we ons op den duur gevangen en vallen we ten prooi aan de willekeur van de luidste roeper. Je eigen behoeften, waarden en wensen kennen en ervoor durven opkomen is een voorwaarde om je vrij te voelen om jezelf te zijn.
5 tips om je grenzen beter te bewaken
1. Aanvaard eerst dat je grenzen hebt
Het is ten eerste al niet evident om je de notie eigen te maken dat je überhaupt grenzen hebt, merkt Van Lint op. Ten tweede dat je die grenzen mag hebben. Ten derde dat je ze moet hebben, dat ze noodzakelijk voor je zijn omdat je anders ziek wordt. En ten vierde dat je ze moet bewaken. Die vier stappen zetten is al een stevig stukje werk op zich.
2. Leer omgaan met verschil
Veel gezinnen doen aan conflictvermijding. We leren niet om ruzie te maken. Terwijl kinderen dat thuis en op school juist zouden moeten leren. Zonder elkaar uit te schelden of aan te vallen, maar door te leren dat verschil nu eenmaal deel is van het leven. ‘We hebben de neiging om verschil uit te vlakken’, merkt Van Lint op. ‘Je kan ook leren zeggen: oké, we zijn anders, we komen op dat punt niet overeen, en dan is dat maar zo. Ik ben anders dan jij en ik aanvaard dat. Streef dus niet naar totale harmonie in je leven, maar leer juist actief om te gaan met ruzie en meningsverschillen.’
3. Luister naar je lichaam
Je kan mentaal misschien wel wéten wat je wilt en niet wilt, maar nog voor je dat beseft zal je lichaam al aangeven wanneer je over je grenzen laat lopen. Lichamelijke signalen die kunnen aangeven dat je over je grenzen laat lopen zijn: het benauwd krijgen, ademnood, een versnelde hartslag, je beklemd voelen, verstijven, koud of warm krijgen … Als je die (soms subtiele) signalen negeert en de situatie die niet goed voor je is blijft aanvaarden, dan balt die ongebruikte energie – die bedoeld is om nee te zeggen en iets aan je situatie te veranderen – zich samen in je lichaam en wordt ze opgekropt, tot je uiteindelijk ziek wordt. Of ze komt naar buiten in stekelige opmerkingen, kwaadheid, met deuren slaan, je kind een klap geven …
‘Maar eigenlijk voel je je grens al veel vroeger’, zegt de psychologe. ‘We moeten die subtiele signalen au sérieux nemen. Alleen vinden we dat heel lastig, we zijn zo bang om flauw over te komen. Om onze grenzen te kunnen aangeven moeten we dus ook bestand zijn tegen de reactie van anderen, en moeten we onze grens belangrijker vinden dan de eventuele kritiek.’
4. Wapen je tegen de tsunami aan informatie en adviezen
Blogs, opiniestukken, adviserende boeken, tv-debatten, mails … Als je niet oplet word je bedolven onder de mening van anderen. Het is dus belangrijk om de discipline te ontwikkelen om de tv, je computer, je telefoon op tijd en stond af te zetten. Ineke Van Lint: ‘Vraag je, als je naar een programma gaat kijken of een mail gaat lezen, telkens af of je je daarna beter zal voelen of niet. Zal het me aanzetten tot zelftwijfel of geeft het me een goed gevoel? We moeten ons wapenen tegen zelftwijfel. Alles wat je hoort of leest zou je kunnen doen denken: oeps, ik ben niet goed bezig. Wat moet ik doen om goed te doen? Op een bepaald moment moet je kunnen zeggen: ik doe mijn best, ik ben een goed mens en daarmee uit.’ Laat dus informatie niet ongevraagd binnensluipen, want ondermijnende info werkt als een gif.
5. Handel nooit tegen datgene wat je niet wilt, maar voor wat je wel wilt
De wereld hangt aan elkaar van dingen die je misschien niet fijn vindt. Dingen waartegen je je zou willen verzetten. Een blog schrijven. Een petitie tekenen. Zelfs gaan betogen. ‘Ik raad je aan nooit te betogen tegen iets’, zegt Van Lint. ‘Het thema dat je niet fijn vindt neemt daardoor juist een grotere plaats in je leven in dan je eigenlijk wilt, want alles waar je aandacht en energie aan geeft, wordt groter. Richt eerder je aandacht en daden op wat je wél wilt. Ga dus eerder betogen voor iets.’
Meer lezen? Over grenzen in jezelf: (Ik) hou van mij. Over grenzen in relaties: Zal je altijd van mij houden? En over grenzen in opvoeding: Choco en mayonaise. Telkens door Ineke Van Lint, uitgegeven bij Enthousiasme. www.enthousiasme.info