Omdat we lijden aan de ‘slave psychology’
Nog steeds. In ons allen leeft een neiging tot braaf of zelfs slaafs volgen van wat verondersteld wordt. Slave psychology.
Het woord valt in een interview dat journalist Rudi Vranckx heeft met de Egyptische schrijfster Nawal Al Sadaawi, naar aanleiding van de Egyptische revolutie. ‘Ik droomde al van die revolutie toen ik tien jaar was’, vertelt ze. ‘Ik keek toen al om me heen en dacht: waarom komt niemand in opstand? Waarom worden vrouwen niet kwaad? Waarom zijn de armen zo geduldig en onderdanig? Ik heb me mijn hele leven afgevraagd waarom ze zich niet verzetten. En nu pas snap ik het. Ze hadden een slavenmentaliteit, omdat ze onderdrukt werden. Nu hebben ze zelfrespect, nu lopen ze met geheven hoofd. Revolutie verandert een mens.’
‘Elke machtsverhouding stoelt op wat Marx noemt: het vals bewustzijn’, legt Van Hiel uit. ‘Je neemt aan dat wat de anderen over je denken ook werkelijk zo is. Het gaat over het accepteren van de definitie van jezelf of van je groep door de machthebbers. Je bent werknemer, dus dat betekent dat je jezelf zus en zo zal gedragen. Ook dat is een vorm van gehoorzaamheid. Het wordt system justification genoemd, systeemrechtvaardiging. Punt is dat de onderdrukte groep wis en waarachtig gelooft dat ze die ondergeschikte positie verdient. Dat komt niet alleen bij slaven voor, maar bij alle ondergeschikte groepen. Bijvoorbeeld: een werkgever of manager verdient meer dan iemand die ondergeschikt is. We vinden dat heel normaal, we nemen dat aan. Terwijl het eigenlijk puur een sociale afspraak is. Waarmee ik niet zeg dat er gemakkelijk aan getornd kan worden, want dat denk ik niet. Er zullen overigens altijd machtsstructuren zijn. Revoluties kunnen die herkaderen, maar dan komen er andere machtsstructuren. Een maatschappij zonder machtsverschil bestaat helaas niet.’