Conflicterende emoties
Betekenisvol, omdat wat de stemmen vertellen dat ook werkelijk is. Stemmen duiken meestal op in iemands leven na een trauma, een kering in het leven, een beproeving die het zelfbeeld aantast, het verlies van een dierbaar persoon. ‘Mensen worden geen patiënt omdat ze stemmen horen,’ zegt de professor, ‘maar omdat ze niet met die stemmen kunnen omgaan. En wel omdat ze niet met de oorzaak – de zware problemen die ze overleefd hebben – kunnen omgaan.’ Uit het onderzoek en de vele verhalen van mensen blijkt dat de stemmen veel vertellen over wat de mensen in hun leven hebben meegemaakt.
‘Sommige mensen horen enkel stemmen als ze in feite kwaad zijn. Kan iemand zelf geen agressie uiten dan zie je dat de stemmen dat in zijn plaats doen. Je hebt in dat geval te leren zelf je kwaadheid te voelen en te uiten’, legt Romme uit. ‘De stemmen zijn een uitdrukking van conflicterende emoties.’ Zo kunnen mensen die hun stemmen als beledigend of bedreigend ervaren daarin vaak de stemmen herkennen van mensen in hun omgeving die hen werkelijk beledigen of in het verleden beledigd hebben. Als psychiater vindt Romme het uitermate boeiend om uit te zoeken wat de relatie is tussen de eigenschappen van de stem(men) enerzijds, en de verstoorde emoties en wat de persoon overkomen is anderzijds.
Geleidelijk aan kan de stemmenhoorder dan leren dat wat hij hoort zijn eigen stemmen zijn, en dat ze in werkelijkheid geen enkele macht over hem hebben buiten dan de kracht van suggestie. ‘De stemmen doen verdwijnen heeft geen enkele zin’, zei hij nog vorig jaar in een congres rond het thema in Griekenland. ‘Stemmen kunnen horen in bepaalde omstandigheden is deel van ons menselijk vermogen om met ons onbewuste om te gaan. Het maakt je gevoeliger, en het geeft je inspiratie om je trauma’s te overwinnen.’
Alternatieve herinnering
Dat stemmen inderdaad reminders kunnen zijn uit ons eigen verleden blijkt ook uit het onderzoek van de Utrechtse neurowetenschapper Kelly Dieteren. Haar onderzoek toont aan dat stemmen horen vooral een right-brain-experience zou zijn. Dat zou erop kunnen wijzen dat de stemmen effectief (of in veel gevallen) herinnering meegeven.
De getuigenissen op de website en op de Facebook-pagina van de community van Hearing Voices laten zien hoe gevarieerd de ervaringen kunnen zijn. En hoe gewoon erover uitgewisseld wordt. Hier is geen sprake van hysterici, neurotici, schizofrenen, normale of mentaal gestoorde mensen. Enkel van ‘hoorders’, die elkaar ontmoeten als gelijkwaardigen, elk vanuit zijn ervaring. De beweging Hearing Voices wil het thema bespreekbaar maken en mensen aanzetten om met elkaar in uitwisseling te gaan, ook lokaal. Op dit moment ontmoeten mensen die stemmen horen elkaar in een twintigtal landen, waaronder (Franstalig) België, en vormen ze een waar netwerk. Meer nog: ze vormen een actieve beweging die opkomt voor een meer humanistische kijk op psychische verstoringen, op ervaringen die niet alledaags zijn. Of zoals Eleanor Longden, die uiteindelijk zelf als psychiater afgestudeerd is, in haar TED-talk concludeert: ‘Dé belangrijkste vraag bij stemmenhoorders zou niet moeten zijn: wat is er mis met jou? Maar: wat is er in je leven gebeurd?’
In cijfers
Een onderzoek van Posey en Losch (1983) bij 375 psychologiestudenten gaf al aan dat 71% van de studenten in wakkere toestand enige ervaring met stemmen heeft, zoals:
- De eigen gedachte horen, alsof die luidop wordt uitgesproken: 39 %
- Een stem horen die de eigen naam roept: 36 %
- De eigen naam horen roepen bij het in slaap vallen: 30 %
- De stem van God horen: 11 %
- Een ondersteunende of adviserende stem horen: 10 %
- Een gesprek houden met een stem: 5 %
Die resultaten zijn door andere onderzoeken bevestigd. De vraag rijst waarom ondanks die onderzoeken de ervaring nog altijd als zo bijzonder beoordeeld wordt.
www.hearing-voices.org
www./groups/intervoice
Artikel gepubliceerd in Psychologies nr. 56
www.psychologies.be/nl