Moeite hebben om zich de kenmerken van een overleden dierbare te herinneren, of misschien wel het beeld van je eerste liefde… Bij een persoon met afantasie wordt het dagelijkse leven omringd door een visuele waas van mentale blindheid. Welkom op onbekend terrein.
Afantasie, een vorm van mentale blindheid
Afantasie is een weinig bekende neurologische aandoening en kan worden omschreven als een onvermogen bij patiënten om mentale beelden te construeren die gekoppeld zijn aan herinneringen, terwijl het ruimtelijke geheugen intact blijft. De term komt van het Grieks, waarbij de ‘a’ staat voor ‘zonder’ en ‘phantasia’ voor ‘verbeelding’. De pathologie verscheen in 2015 in het medische tijdschrift Cortex en treft naar schatting tussen de 2% en 5% van de bevolking.
Oorzaken nog onbekend
De oorzaken van dit neurologische syndroom zijn niet formeel vastgesteld en blijven dus hypotheses. Eén ervan, die vaak in studies wordt aangehaald, stelt dat mensen met afantasie niet in staat zijn de visuele cortex te activeren om mentale beelden te genereren. Dit komt door een gebrek aan feedbackverbindingvanuit hun frontale cortex. Andere deskundigen menen dat afantasie ook het gevolg kan zijn van een hersentrauma, opgelopen door een ongeval of letsel, of een genetische erfenis.
Wat zijn de symptomen van afantasie?
Iemand met afantasie is niet in staat om vrijwillig beelden te creëren die verband houden met herinneringen, en lijdt dus aan een vorm van mentale blindheid. Dit is het belangrijkste symptoom van de stoornis. Het is voor hen onmogelijk om het gezicht van hun eerste liefde, het interieur van hun klaslokaal of het landschap dat ze tijdens hun laatste vakantie zagen, te beschrijven. Hoewel afantasie vooral het visuele voorstellingsvermogen betreft, kan het ook andere zintuigenaantasten, zoals reuk of gehoor. Zo is het plots niet meer mogelijk om zich de smaak van een gerecht of de melodie van een oud lievelingsliedje te herinneren.
“Ik besefte dat ik ‘anders’ was dan de anderen toen ik op een dag uit eten ging met een paar jeugdvrienden. We wisselden herinneringen uit over onze schoolreisjes, onze leraren, jongens. Plots kon ik die herinneringen niet meer visualiseren. Het was alsof ze waren uitgewist. Ik herinnerde me die situaties, ja, maar ze waren wazig. Mijn stoornis hindert me niet in mijn dagelijkse leven, maar creëert wel een gevoel van leegte. Ik kan mijn dromen niet eens visualiseren, in tegenstelling tot mijn kinderen die ze tijdens de lunch in detail vertellen“, vertelt Marion.
Welke behandelingen zijn er?
Tot op heden is er geen behandeling voor afantasie bekend. Gelukkig blijft het leven van de patiënt vrijwel normaal en veroorzaakt afantasie meestal geen duidelijk lijden. Eén hoop om bestaande vragen te beantwoorden en misschien zelfs oplossingen te vinden, ligt in nieuwe medische beeldvormingstechnieken.
Wat je in de tussentijd kan doen? Marion: “Ik besloot mijn handicap te compenseren door concrete visuele herinneringen te creëren. Hoewel ik mijn herinneringen vergeet, maak ik ze voor altijd tastbaar door foto’s te nemen. Van mijn geliefden, van leuke plaatsen en van ontmoetingen. Ik houd ook een persoonlijk notitieboekje bij waarin ik beschrijvingen noteer. Dat geeft me rust en stelt me in staat een soort dossier bij te houden.”
De leukste berichten van Fifty & Me in je mailbox ontvangen? Schrijf je dan in voor de nieuwsbrief.
Beeld © Shutterstock