Ze zijn niet zichtbaar, lastig te peilen en eigenlijk maar iets abstracts. Toch hebben hormonen een grote invloed op ons lichaam. Zijn ze in balans? Dan straal je, slaap je goed en leef je je leven ten volle. Maar zijn ze uit balans geraakt tijdens de menopauze, dan geraken je gedachten en lichaam verzeild in een soort achtbaan. Het goede nieuws: er zijn verschillende dingen die je kunt doen om de negatieve effecten van de menopauze op je welzijn te beperken.
Het ‘dessertje’ na een vrouwenleven ongesteld zijn is soms lastiger dan velen hadden verwacht. De menopauze kan wel honderd verschillende klachten veroorzaken. Gelukkig krijgt niemand ze allemaal, maar zelfs één of twee klachten kunnen je al volledig opbreken. Zo is een veelvoorkomende klacht slecht slapen: het ene moment voelt het alsof je in vuur en vlam staat onder het dekbed, een minuut later voel je je ijskoud. Maar ook kun je last hebben van sterke stemmingswisselingen, haaruitval of vermoeidheid. Of dat betekent dat we eraan moeten toegeven? Allesbehalve. Je kan je hormoonbalans ook omarmen, ondersteunen en van je vijand je vriend maken.
Hormone replacement therapy
Hierbij kun je denken aan de optie hormoontherapie. Of net andersom: er helemaal níét aan denken. Want hormoontherapie, ook wel hormone replacement therapy, afgekort tot HRT, heeft een slechte reputatie. Het wordt afgedaan als kankerverwekkend, verslavend en onderdrukkend voor de eigen hormoonproductie. Menopauzeconsulente Leen Steyaert vertelt: “Voordat je daarover oordeelt, is het belangrijk om het grote verschil te weten tussen klassieke synthetische hormonen, zoals de anti-conceptiepil, en bio-identieke hormonen.” Synthetische hormonen zijn hormonen die door de farmaceutische industrie zijn geproduceerd. De samenstelling is niet hetzelfde als de (geslachts)hormonen die je zelf aanmaakt. Steyaert: “Ze worden moeilijker gedetoxificeerd dan lichaamseigen hormonen en blijven dus langer ’hangen’. Ze remmen de positieve effecten van oestrogeen op serotonine en het hart, kunnen coronaire aandoeningen veroorzaken, beschermen alleen de baarmoeder tegen kanker en niet de borsten. Bovendien zijn de neveneffecten bijna dezelfde als de symptomen van progesterondeficiëntie: ze verminderen de energie en verhogen de eetlust, vochtretentie en gewichtstoename. Ze induceren een verhoging van LDL- en verlaging van HDL-cholesterol en bevorderen misselijkheid, acne en haaruitval. Toch worden ze vanuit financieel oogpunt voor de farmacie nog steeds voorgeschreven. Het is daarom belangrijk om naar een arts te gaan die bekwaam is in bio-identieke hormonen”, aldus de menopauzeconsulente. Orthomoleculair arts Rudy Proesmans probeert verder te verklaren: “Vrouwen die al gevoelig zijn voor borstkanker mogen inderdaad geen oestrogenen bijnemen, net als mannen met testosteron en prostaatkanker. Máár als dit niet het geval is, dan is het niet zo dat hormonen de kans op het krijgen van borstkanker vergroot. Die ‘logische redenering’ klopt niet en de link zorgt voor veel misverstanden.”
Bio-identieke hormonen
Bio-identieke hormonen hebben dezelfde samenstelling als je eigen hormonen. Vaak gaat het dan over (een combinatie van) progesteron en estradiol, de vrouwelijke geslachtshormonen. Maar ook de hormonen testosteron, dhea, pregnenolone, hydrocortisone en aldosteron worden als bio-identieke hormonen geleverd. Leen: “De bio-identieke hormonen worden toegediend om de hormoonspiegel van vrouwen te reguleren. Deze hormonen gedragen zich net zoals de lichaamseigen stoffen. De voordelen zijn vooral het comfort van de vrouw (lichamelijk en geestelijk), de bescherming tegen osteoporose en het verminderd risico op hart- en vaatziekten, minder vaginale klachten en blaasproblemen. En bio-identiek progesteron beschermt net tegen borstkanker en heeft een stimulerend effect op het libido en botvernieuwing.” Na zo’n week zou je al verschil kunnen merken. “Bio-identieke hormonen doen nachtelijke zweetaanvallen en opvliegers zeer snel verdwijnen. Meestal is het uitblijven van opvliegers een soort maatstaf om te zien of de bio-identieke HRT werkt. Als je na een tijdje opnieuw opvliegers krijgt, betekent dit dat de dosering wellicht te laag is. Ook kan je via een bloedname monitoren of de hormoonwaardes op een goed niveau staan.”
Overgang of depressie?
Iets anders dat de menopauzeconsulente vaak tegenkomt, is dat artsen de klachten van vrouwen in de overgang of menopauze verkeerd interpreteren. “In plaats van dat de (pre)menopauze wordt (h)erkend, ga je soms met een voorschrift voor een anti-depressiva naar huis en niet met een advies over wat je kan doen aan je hormoonschommelingen.” De juiste diagnose en de juiste behandeling maken het des te belangrijker. “Vrouwen kunnen zich onnodig zorgen maken. Een depressie kan er goed inhakken, vooral wanneer het gepaard gaat met antidepressiva. Het zal helpen om van de neerslachtige gevoelens af te komen, maar daarmee is het daadwerkelijke probleem niet opgelost.“
En dat is iets waar ook Proesmans zich in herkent: “Ik zie patiënten anti-depressiva nemen omdat ze depressieve klachten krijgen door de menopauze. Hetzelfde geldt bijvoorbeeld voor slaapmedicijnen bij slecht slapen of ontstekingsremmers bij andere menopauzale klachten. Zulke vrouwen hebben op dat moment inderdaad meer baat bij bio-identische hormonen: de klachten verdwijnen dan vanzelf en de hormonen hebben zelfs nog anti-aging effecten en beschermen tegen ziekten. Ze moeten alleen wel op de juiste manier worden voorgeschreven door een arts die bekwaam is in hormoontherapie.”
De juiste levenswijze
Maar in de eerste plaats kan je je hormonen in balans brengen door de juiste levenswijze te hanteren. En dat komt kort door de bocht neer op vijf dingen: gezond eten, voldoende beweging, genoeg slaap, stressreductie, matig gebruik van alcohol en onthouding van nicotine. Veel vlees, vet en suiker eten, leidt juist tot meer overgangsklachten. “Een gezond dieet rijk aan isoflavonen en jodium gaat samen met minder overgangsklachten.” Dat zou ook een van de redenen kunnen zijn waarom Japanse vrouwen minder klachten lijken te hebben van de menopauze (Japan heeft zelfs geen woord voor ‘opvliegers’!): Japanse vrouwen eten gemiddeld veel meer gefermenteerde soja (isoflavonen) en zeewier (jodium). “Ons Westerse dieet is in dat opzicht erbarmelijk slecht. En in Japan beweegt men gemiddeld ook nog eens veel meer.” De bijkomstige factor van een gezonde levenswijze, die samengaat met een gezond gewicht, is natuurlijk gezond oud worden. Daarnaast biedt een gezonde leefstijl vrouwen de mogelijkheid om al op jonge leeftijd invloed uit te oefenen op de postmenopauzale gezondheid. “Met al een paar kleine aanpassingen kan iemand fietsend door de menopauze gaan, dan heb je daar helemaal geen voorschrift voor hormonen voor nodig. De levensstijl blijft altijd de basis.”
Is een gezonde levensstijl niet voldoende om de klachten te doen verdwijnen, en voel je je er ook niet comfortabel bij om hormonen te slikken, in te brengen of te smeren? Of mag dat vanwege medische redenen niet? Dan zijn er nog andere opties, volgens Proesmans. Zo zijn voedingssupplementen volgens hem een uitstekend hulpmiddel naast een gezond en gevarieerd voedingspatroon. “Supplementen kunnen het verschil maken tussen niet ziek zijn en optimaal gezond zijn”, steekt hij af. “Wat het beste resultaat geeft, zijn plantaardige soja isoflavonen omdat ze vergelijkbaar zijn met de vrouwelijke oestrogeenhormonen. Heel veel vrouwen zijn daar goed mee, en dan hoeft hormoontherapie zeker niet.” Ook adviseert hij suppletie van jodium in combinatie met tyrosine om de schildklier te ondersteunen, Omega3-vetzuren, vitamine D, B12 en K2. Of dat ook slecht is voor de lever? “Nee, dat is een mythe.”
Hormoontherapie een optie of niet?
Het is belangrijk om in gezamenlijk overleg met een arts, die goed bekend is met hormoontherapie, de effectiviteit te bespreken en af te wegen tegen de mogelijkheden van alternatieve (niet-hormonale) therapie. Een goede uitleg rond alle voor- en nadelen van zowel hormoontherapie als niet-hormonale therapie maakt dat je zelf tot een weloverwogen keuze kan komen. “Welke van deze oplossingen voor de één werkt, haalt bij de ander misschien niks uit. Het is afhankelijk van persoon tot persoon, er is geen one size fits all. Hoe dan ook staat of valt alles met een gezonde levensstijl”, sluit Proesmans af. Steyaert sluit zich daar helemaal bij aan: “Het heeft geen zin om je arts te vragen om hormoontherapie op te starten als je geen gezonde levensstijl hanteert en hoopt dat HRT je menopauzeproblemen vanzelf ‘oplossen’. De verantwoordelijkheid voor je gezondheid ligt volledig bij jezelf, net zoals jij ervoor kiest om bio-identieke hormonen te nemen of niet.”
Leen Steyaert is gespecialiseerd verpleegkundige orthomoleculair- KPNI -en borstweefseltherapeute met als specialisme de menopauze. Ze is auteur van 5 gezondheidsboeken, waaronder ‘Jouw menopauzeplan’ en ‘Over Borsten’.
Dr. Rudy Proesmans is een arts gespecialiseerd in de orthomoleculaire geneeskunde. Hij probeert mensen gezond te maken door ‘lifestyle’ aanpassingen door te voeren. Wat je dagelijks eet, lichaamsbeweging en je mentale toestand bepalen je gezondheid. Functioneel bloedonderzoek ligt aan de basis van de therapieën. Hij is auteur van bestsellers ‘Optimaal gezond zonder medicijnen’ en ‘Optimale immuniteit’.
De leukste berichten van Fifty & Me in je mailbox ontvangen? Schrijf je dan in voor de nieuwsbrief.