Maken bepaalde dingen je soms zo kwaad dat je graag je longen uit je lijf zou schreeuwen? Of heb je misschien de neiging om je nieuwe servies tegen de (ook nog eens pas geboende) vloer te smakken? Er is een andere, constructieve manier waarop je met die woede kan omgaan. We lichten toe:
Verdoken agressie
“Mannen worden meer aangespoord om hun kwaadheid openlijk te tonen dan vrouwen“, zegt Sandra Thomas, professor aan de universiteit van Tennessee en een van de toponderzoeksters naar vrouwelijke kwaadheid. “Als jongetjes een onenigheid hebben op de speelplaats zullen ze geneigd zijn er een robbertje om te vechten, meisjes wordt eerder aangeleerd om hun kwaadheid te sussen en in te houden. Ze krijgen de boodschap dat je flink boos maken niet vrouwelijk is.”
Wat uiteraard niet wil zeggen dat vrouwen geen kwaadheid zouden voelen. “We zijn er inderdaad niet zo zeker van dat er bij mannen en vrouwen in het voelen van kwaadheid een verschil zou zijn“, beaamt ook Alain Van Hiel, professor sociale psychologie aan de Universiteit Gent. “Alleen uiten ze het anders. We weten dat testosteron, een hormoon dat meer in mannen voorkomt, gelinkt wordt aan het uiten van agressie. Dus hoe meer testosteron in het lichaam – dat geldt overigens ook voor vrouwen – hoe groter de kans dat je je agressief uit.”
“Agressie is het doelbewust pijn doen van anderen. Je kan dat doen door te brullen of door iemand een slag te geven, de verbale en de fysieke agressie. Die worden in onze maatschappij sterk afgekeurd bij meisjes en vrouwen. Maar je kan ook een heel venijnige of kwalijke roddel lanceren over iemand. Vrouwen zijn meer bedreven in wat men relationele of indirecte agressie noemt, waarschijnlijk omdat ze het relationele belangrijker vinden.“
Meteen de feeks
Terwijl er nauwelijks een film bestaat waarin er geen geweld gepleegd wordt door mannen worden vrouwen cultureel nog altijd bevestigd in een meer moederlijke, zachtaardige en harmoniserende rol. En aan die rol proberen we koste wat het kost te voldoen. “Eigenlijk leven we van kleins af aan in de voortdurende angst om uit het nest gestoten te worden“, zegt Ann Van Engeland, die als therapeute afstudeerde met het thema ‘vrouwelijke kwaadheid en passie’. Dat vertaalt zich in twee mogelijke reacties: ofwel ga je proberen om aan alle verwachtingen te voldoen (de perfectionist), ofwel ga je je kwaadheid tonen. “Vrouwen kiezen gemakkelijker voor de eerste optie. Ze zijn ook heel plichtsgevoelig en hebben een grote verantwoordelijkheidszin, ze voelen zich snel schuldig. Die emoties kunnen zich ontwikkelen tot frustratie of boosheid. Als we die gevoelens systematisch onderdrukken, kan dat zich fysiek gaan uiten in psychosomatische klachten. Hoofdpijn, spijsverteringsklachten, de typische stresssymptomen. Woede kan ook naar binnen slaan, zelfdestructiviteit in de hand werken of zelfs een bron zijn van depressie.”
“Zeker een vrouw ervaart een rem op het uiten van woede, omdat woede geassocieerd wordt met hysterie, met ‘de feeks‘. En niemand wil een feeks zijn. De maatschappelijke afwijzing daarvan is heel sterk. Dat alles geeft vrouwen de boodschap: het is beter dat je over je kwaadheid zwijgt.“
Onvervulde behoefte
Toch zijn emoties er niet voor niks. En ook kwaadheid ontstaat niet zomaar. In 1993 leidde Thomas de Women’s Anger Study, het eerste grootschalige onderzoek rond het thema, bij ruim 500 vrouwen tussen 25 en 66 jaar. Daaruit bleken de drie voornaamste bronnen van vrouwelijke kwaadheid: machteloosheid, onrechtvaardigheid en een gebrek aan verantwoordelijkheid bij anderen. Op zich geen onbelangrijke dingen.
Volgens Van Wichelen is de meest destructieve manier om met kwaadheid om te gaan: wachten tot het woede wordt. Agressief reageren vanuit woede is een reactie vanuit onze primitieve hersenen, het limbisch systeem, dat je aanzet tot instinctmatig gedrag. Als een neanderthaler een beer zag, wist hij onmiddellijk: dit wordt vluchten of vechten.
Maar we zijn als mens geëvolueerd: dankzij de ontwikkeling van onze neocortex kunnen we bij kwaadheid ook een bedenking maken, de situatie evalueren. We rationaliseren en houden ons in, of zoeken naar aangepast gedrag.
Niet wenen maar doen
Zoals daar is: huilen. Want mannen mogen roepen, vrouwen mogen hun verdriet tonen. “Huilen mag zeker en kan ook deugd doen“, aldus Van Wichelen. “Maar huilen verzwakt het lichaam. Door te huilen verlies je aan kracht, terwijl het uiten van je kwaadheid net fysiek kracht geeft, die je soms nodig hebt om tot daden te kunnen overgaan, om je grenzen te kunnen aangeven, om je mening eindelijk eens te durven uitspreken en op te komen voor je behoeften.“
“Op die manier kan de kracht van kwaadheid een bron worden van vastberadenheid, die je constructief kan inzetten.” Bijvoorbeeld door eindelijk te gaan doen wat je altijd al wilde maar niet durfde, zoals Van Engeland concludeert in haar werk ‘Van woede naar passie’. Je stapt naar voren en zet je waarheid of passie neer.
Van kwaadheid naar kracht
- Onderdruk je kwaadheid niet maar durf ernaar te kijken. Aanvaard dat ze er is. Kwaadheid is op zich niet goed of slecht. Ze ‘is’ en ze heeft een reden.
- Voel je kwaadheid opborrelen, zoek dan een veilige omgeving om ze te uiten. Dat kan bijvoorbeeld door op kussens te slaan, of door je woede van je af te schrijven of te schilderen.
- Is je woede bekoeld, stel jezelf dan vragen: waarom raakt deze situatie mij? Wat voel ik eigenlijk? Welke onvervulde behoefte in mij wordt hierdoor getriggerd? Achter kwaadheid of woede zit dikwijls verdriet, angst, teleurstelling.
- Verwelkom het ‘beu-gevoel’ als iets positiefs. Het kantelpunt in woedebeleving is vaak wanneer je van een gevoel van onmacht (‘ik kan hier niks aan veranderen’) overgaat naar een gevoel van kracht (‘ik hoef dit niet te slikken, ik kan hier zelf iets aan doen’). Dan pas kan je doelbewust handelen.
- Heb je regelmatig last van woede-uitbarstingen, laat je dan helpen, bijvoorbeeld door een psycholoog, therapeut, of via het Centrum Algemeen Welzijnswerk (caw.be). Samen kan je op zoek gaan naar de oorzaak en kijken hoe je je behoefte het best kan omzetten in constructieve daden.
De leukste berichten van Fifty & Me in je mailbox ontvangen? Schrijf je dan in voor de nieuwsbrief.
Beeld © Shutterstock